Մենք Հայաստանին առաջարկում ենք աշխարհում գոյություն ունեցող լավագույն տեխնոլոգիան.Ռոսատոմի գլխավոր տնօրենի 1-ին տեղակալ
NEWS.am-ի թղթակիցը զրուցել է «Ռոսատոմ» պետական կորպորացիայի գլխավոր տնօրենի առաջին տեղակալ-զարգացման և միջազգային բիզնեսի բլոկի տնօրեն Կիրիլ Կոմարովի հետ Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի շահագործման երկարաձգման և ռուսական ատոմակայանի մոդելի առավելությունների մասին։
Հայկական ատոմակայանի շահագործման ժամկետը երկարացնելու մասին ռուսական կողմի հետ ստորագրված համաձայնագիրը Հայաստանին թույլ կտա Մեծամորի ատոմակայանի շահագործումը երկարաձգել մինչև 2036թ: Ե՞րբ են սկսվելու ծառայության ժամկետը երկարացնելու աշխատանքները և արդյոք աշխտանքներն ավարտելու ժամկետ կա:
Ատոմային էներգիան Հայաստանում արտադրության առանցքային աղբյուրներից մեկն է և որոշիչ դեր է խաղում ազգային էներգամատակարարման գործում։ Հայկական ատոմակայանի տեսակարար կշիռը հանրապետությունում էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր արտադրությունում կազմում է մոտ 30%։ 2021 թվականին «Ռոսատոմը» հաջողությամբ ավարտեց կայանի արդիականացումը՝ երկարաձգելով դրա ծառայության ժամկետը մինչև 2026 թվականը։ Արդիականացման արդյունքում կայանի հզորությունն ավելացել է գրեթե 10%-ով։
2023 թվականի դեկտեմբերի 15-ին «Ռուսատոմ սերվիս»-ը և Հայկական ԱԷԿ-ը պայմանագիր են ստորագրել կայանի երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը մինչև 2036 թվականը երկարաձգելու մասին։ Աշխատանքներն արդեն սկսվել են և կտևեն 5 տարի։ Հունիսի 13-ին Երևանում տեղի ունեցավ Հայկական ատոմակայանի շահագործման ժամկետը երկարացնելու համակարգող հանձնաժողովի առաջին նիստը, որը գլխավորում էին ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանը և Ձեր խոնարհ ծառան։ Քննարկեցինք անհրաժեշտ աշխատանքների համար պայմանագրերի կնքման նախապատրաստական աշխատանքները։ Կարևոր է պահպանել ժամկետները, որպեսզի գործող էներգաբլոկը շարունակի աշխատել անխափան՝ ապահովելով երկիրը միջուկային էներգիայով։
-Ադրբեջանն ու Թուրքիան բազմիցս հայտարարել են Մեծամորի ատոմակայանի սպառնալիքի մասին։ Ի՞նչ կարող է սրան առարկել ռուսական կողմը, որը պարտավորվել է երկարացնել Հայկական ատոմակայանի շահագործման ժամկետը։
Ատոմակայանների անվտանգ շահագործման հետ կապված հարցեր պարբերաբար բարձրացվում են տարբեր քննարկումներում, սակայն պետք է շեշտեմ, որ այսօր տեխնոլոգիական առաջընթացի և ազգային կարգավորիչների և ԱԷՄԳ-ի կողմից զգոն մոնիտորինգի շնորհիվ ձեռք է բերվել հուսալիության աննախադեպ բարձր մակարդակ աշխարհում գործող բոլոր ատոմակայանների համար։
Հայկական ատոմակայանը բաղկացած է երկու էներգաբլոկից՝ VVER-440 տիպի ռեակտորներով, և սա ատոմակայանների զարգացման ամենահաջող ճյուղերից մեկի ներկայացուցիչն է, որը լայն տարածում է ստացել։ Ներկայումս նման ռեակտորները հուսալիորեն աշխատում են 8 երկրներում, այդ թվում՝ Ֆինլանդիայում, Բուլղարիայում, Հունգարիայում, Սլովակիայում և Չեխիայում։
Հայկական ատոմակայանի արդիականացման ընթացքում վիթխարի աշխատանք է կատարվել՝ ներառյալ անվտանգության բոլոր հիմնական համակարգերի փոխարինումն ու թարմացումը, նոր գեներատորի և տուրբինի տեղադրումը։ 2021 թվականի հոկտեմբերին կայանի արդիականացումը բարձր է գնահատվել ԱԷՄԳ-ի առաքելության կողմից, որը հայտարարել է, որ Հայկական ԱԷԿ-ում զգալի բարելավումներ են ձեռք բերվել ծերացման կառավարման ոլորտում։
Մարդկանց և շրջակա միջավայրի անվտանգությունն ավանդաբար առաջնահերթություն է Rosatom-ի համար, սա անսասան պոստուլատ է: Վերջին 20 տարիների ընթացքում Ռուսաստանի ատոմակայաններում չի գրանցվել անվտանգության ոչ մի խախտում, որը դասակարգված է առաջին մակարդակից («անոմալիա») բարձր՝ համաձայն INES-ի (International Nuclear Events Scale) միջազգային սանդղակի:
-Ռուսաստանը և մի շարք երկրներ հանդես են եկել Հայաստանում նոր ատոմակայան կառուցելու առաջարկով։ Որո՞նք են ռուսական ատոմակայանի մոդելի առավելությունները:
ԱԷԿ-ի արտահանման առումով Ռոսատոմը զբաղեցնում է համաշխարհային շուկայի 88%-ը։ Շինարարության փուլում մենք ունենք 22 բլոկ 7 երկրներում՝ աշխարհում կառուցվող 25 արտահանվող ատոմակայանների նախագծերից։ Արտասահմանյան պատվերների մեր պորտֆելը ներառում է 33 բարձր էներգիայի բլոկներ 10 երկրներում և աշխարհում առաջին արտահանման նախագիծը ցածր էներգիայի ատոմակայանի կառուցման համար՝ 6 ագրեգատ Ուզբեկստանում:
Մենք Հայաստանին առաջարկում ենք լավագույն տեխնոլոգիան, որը ներկայումս գոյություն ունի աշխարհում։ Սա VVER-1200-ն է՝ ամենաանվտանգ և հուսալի ռեակտորը: Նույն տեսակի էներգաբլոկները ներկայացված են Բելառուսի գործող ԱԷԿ-ում, Բանգլադեշում կառուցվող Ռուպուր ԱԷԿ-ում, Հունգարիայի Պակս-2 ԱԷԿ-ում և Եգիպտոսի Էլ-Դաբաա ԱԷԿ-ում և Ռուսաստանում գործող 2 ԱԷԿ-ում։ Գիտեմ, որ անցյալ տարի մամուլի շրջայցով այցելել եք Լենինգրադի ատոմակայան, ուստի հնարավորություն ունեցաք ձեր աչքերով տեսնել կայանի աշխատանքը ռուսական կողմից Հայաստանին առաջարկվող ռեակտորով։
Ի լրումն իր հղման բնույթի, VVER-1200-ի առավելությունը բնակչության համար մատչելի գներով կայուն էներգամատակարարումն է երկարաժամկետ հեռանկարում: Բացի այդ, բարձր էներգաբլոկը կդառնա Հայաստանի տնտեսության և գիտական ներուժի զարգացման շարժիչ ուժը և կստեղծի նոր բարձր տեխնոլոգիական և բարձր արդյունավետ աշխատատեղեր։
Մենք պատրաստ ենք Հայաստանին առաջարկել ցածր էներգիայի ատոմակայանի տեխնոլոգիաներ. ԱԷՄԳ-ի տվյալներով՝ 2023 թվականին 19 երկրներում մշակվում էին ավելի քան 80 փոքր մոդուլային ռեակտորների նախագծեր, սակայն «Ռոսատոմն» առաջին տեխնոլոգիական ընկերությունն էր, որը խոսքից գործի անցավ: 2019 թվականի վերջից մենք շահագործում ենք աշխարհում առաջին լողացող ատոմակայանը՝ «Ակադեմիկ Լոմոնոսովը»։ Այն արդեն արտադրել է ավելի քան 700 միլիոն կվտ/ժամ էլեկտրաէներգիա Ռուսաստանի ամենահյուսիսային քաղաքի Պևեկի համար: Այս փորձի հիման վրա աշխատանքներ են տարվում RITM-200 ռեակտորների վրա հիմնված ցամաքային էներգաբլոկների նոր սերնդի տեխնոլոգիայի վրա։ Նախատեսվում է, որ մինչև 2029 թվականը նրանք կսկսեն էներգիա մատակարարել Չուկոտկայի Բայմսկայա հանքաքարի գոտու զարգացման համար։
Ես արդեն նշել եմ վերջերս «Ռոսատոմ»-ի կողմից Ուզբեկստանում ատոմակայանների կառուցման պայմանագիրը։ Առաջին ագրեգատի ֆիզիկական գործարկումը պետք է տեղի ունենա 2029 թվականին։ Այժմ Ղրղզստանը և Մյանմարը նույնպես լուրջ հետաքրքրություն են ցուցաբերում մեր ԱԷԿ-ի նախագծերի նկատմամբ:
-Հայաստանի իշխանությունները չեն շտապում նոր ատոմակայան կառուցել։ Ո՞րն շինարարությունը սկսելու ամենավերջին ժամկետը:
Որոշումն այն մասին, թե Հայաստանին ինչ տեխնոլոգիա է անհրաժեշտ, կայացնում է Հայաստանը՝ հիմնվելով երկրի էներգետիկ ապագայի սեփական տեսլականի վրա։ Բայց շեշտեմ՝ ցանկացած երկրի համար ատոմակայանը ոչ միայն կայուն և մաքուր էներգիայի, այլև տեխնոլոգիական ինքնիշխանության աղբյուր է։ Մենք կառուցում ենք ոչ միայն ատոմակայաններ, այլ ամբողջ արդյունաբերություն՝ գիտական և կարգավորող դաշտով, արտադրության տեղայնացմամբ և, ամենակարևորը, մասնագետների վերապատրաստման ամբողջական ցիկլով։
Մենք ունենք մեթոդաբանություն, որը թույլ է տալիս հաշվարկել, որ ատոմակայանի կառուցման մեջ ներդրված յուրաքանչյուր դոլարը կյանքի ցիկլի ընթացքում երկրի տնտեսություն է բերում մոտ 4 դոլար՝ ներգրավելով այլ ոլորտներ, պատվերների բաշխում, հարկումներ և աշխատուժի ներուժի օգտագործում: Չպետք է մոռանալ, որ ատոմակայանի կառուցումը սովորաբար հանգեցնում է երկրում ավելի բարձր հավելյալ արժեք ունեցող ճյուղերի ստեղծմանը, քանի որ. ապահովում է էլեկտրաէներգիայի երաշխավորված մատակարարումը նման ճյուղերին կանխատեսելի գներով:
Ինչ վերաբերում է նոր միավորի կառուցման ժամանակին, ապա այստեղ դուք պետք է նայեք ընտրված տեխնոլոգիային: Ատոմակայանի կառուցումը բարդ, խոշոր ենթակառուցվածքային ծրագիր է, որը հաշվի է առնում տարածաշրջանի և՛ նյութատեխնիկական, և՛ աշխարհագրական առանձնահատկությունները, մասնավորապես՝ սեյսմիկ ակտիվությունը:
-Իսկ եթե Հայաստանը նախապատվությունը տա նոր ատոմակայանի կառուցման ռուսական առաջարկին, ապա ո՞ր ժամկետներում պատրաստ կլինի։
Մեծ բլոկի կառուցման համար միջինը 7-10 տարի է պահանջվում, ցածր էներգիայի ատոմակայանի բլոկը կառուցվող երկրում ԱԷԿ-ի նախագծի լիցենզավորումից հետո մոտ 4-5 տարի է տևում, ինչը, ի թիվս այլ բաների, կախված է. ազգային կարգավորող մարմինների աշխատանքի վերաբերյալ։ Պայմանագրում որոշվում են կոնկրետ պայմաններ՝ հաշվի առնելով ընտրված տեխնոլոգիան և կողմերի այլ համաձայնությունները: