Հայաստանից արտահանման շուրջ 51 տոկոսը բաժին է ընկել ԵԱՏՄ-ին. ինչ գործոններ են նպաստել երկրից արտահանման աճին
Հայաստանից այս տարվա առաջին 5 ամսում կատարվել է 2 մլրդ 689 մլն 637.2 հազար դոլարի արտահանում՝ 2022-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճելով 93.3 տոկոսով: Նման աճը պայմանավորված է ինչպես վերաարտահանման, այնպես էլ արտահանվող հիմնական ապրանքատեսակների պահպանման ու աճի շնորհիվ: ԵԱՏՄ արտահանումն աճել է, ԵՄ արտահանումը՝ նվազել, թեև ԵՄ առանձին երկրներ արտահանումը նույնիսկ անգամներով է աճել:
«Արմենպրես»-ի հետ զրույցում այս մասին ասաց «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ Մերի Հովսեփյանը:
«5 ամիսների կտրվածքով արտահանումն, իհարկե, առաջանցիկ տեմպեր է գրանցել, սակայն մյուս կողմից բացարձակ թվերով վերցրած, այնուամենայնիվ, ունենք առևտրային հաշվեկշռի խնդիր, այն հիմնականում բացասական է լինում, քանի որ բացարձակ ցուցանիշներով ներմուծումը գերազանցում է արտահանմանը: Կարևոր է հատկապես այն հանգամանքը, որ չնայած արտահանման աճի մեջ մասնաբաժին ունի նաև վերաարտահանումը, սակայն հիմնական արտահանման ուղղությունները շարունակել են պահպանվել՝ ի հավելումն եղածի: Այսինքն, ի թիվս այլ դրական էֆեկտների՝ այս գործընթացում նաև կարևոր է այն հանգամանքը, որ արտահանման նոր հնարավորություններ են ստեղծվել, նոր կապեր, նոր շուկաներ կամ եղած շուկաներում դիրքերի բարելավում է եղել, որոնք, բնականաբար, կարող են նաև երկարաժամկետ ազեցություն ունենալ: Կապերն ամենարժեքավոր հանգամանքն են, որոնք գործարարները կարող են հետագայում ևս զարգացնել»,-ասաց Հովսեփյանը:
Փորձագետը նկատեց՝ այս միտումը նկատվում է ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև տարածաշրջանի երկրներում: Օրինակ՝ Թուրքիայում, նույնիսկ վերջին ամիսներին նկատվող արտահանման տեմպի նվազման պայմաններում, Ռուսաստանի հետ առևտուրը շարունակում է աճել: Տարվա սկզբից մինչև հունիս Թուրքիայից Ռուսաստան արտահանումն աճել է 88.6 տոկոսով: «Եթե, օրինակ, նախկինում այդ նույն ժամանահատվածում արտահանվել էր 2.6 մլրդի ապրանք, ապա այդ թիվը հիմա հասել է 4.9 մլրդ դոլարի։ Չնայած այն պարագայում, որ իրենք հայտնել էին, որ արգելք են դրել պատժամիջոցների տակ գտնվող ապրանքների վերաարատահանման վրա Ռուսաստան՝ վիճակագրական ցուցանիշները հակառակի մասին են վկայում»,-ասաց փորձագետը:
Նա ընդգծեց նաև՝ ցանկացած ճգնաժամ, տնտեսական ցնցում իր հետ բերում է ոչ միայն խնդիրներ, այլ նաև նոր հնարավորություններ, մատակարարումների շղթաների փոփոխություններ, վերադասավորումներ, գործարարներն ավանդական ուղիներից բացի սկսում են մտածել նաև նոր ուղիների գործարկման մասին:
Ըստ Վիճագրական կոմիտեի հրապարակած տվյալների՝ Հայաստանից ընդհանուր արտահանման գրեթե կեսը բաժին է ընկնում դեպի Ռուսաստան արտահանմանը: Հունվար-մայիսին Հայաստանից Ռուսաստան է արտահանվել 1 մլրդ 318 մլն 154.9 հազար դոլարի ապրանք՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ աճելով 3.3 անգամ: Արտահանման ծավալներով երկրորդ տեղում Արաբական Միացյալ Էմիրություններն է: Հունվար-մայիսին Հայաստանից ԱՄԷ արտահանումը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճել է 6 անգամ՝ կազմելով 445 մլն 20.8 հազար դոլար: Ծավալներով երրոդ տեղում Չինաստանն է: Տարվա առաջին 5 ամսում Հայաստանից Չինաստան է արտահանվել 166 մլն 318.8 հազար դոլարի ապրանք՝ 2022-ի հունվար-մայիսի նկատմամբ աճելով 16.7 տոկոսով:
Իսկ ընդհանուր առմամբ հունվար-մայիսին՝ 2022-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ ԵԱՏՄ երկրներ արտահանումն աճել է 3.4 անգամ՝ կազմելով 1 մլրդ 377 մլն 165.7 հազար դոլար: Փորձագետը հատկանշական համարեց, որ աճել է ոչ միայն Ռուսաստան, այլ նաև միության բոլոր մյուս երկրներ արտահանումը:
«Նույնիսկ Ղազախստանի դեպքում արտահանումն աճել է 4.1 անգամ, իսկ Ռուսաստանի դեպքում՝ 3.3 անգամ: Սա ցույց է տալիս, որ նաև ԵԱՏՄ մյուս երկրների հետ է ակտիվացել տնտեսական փոխգործակցությունը: Եվ ինտեգրացիոն միության կազմում որոշակի ակտիվություն է նկատվում այս առումով: Մյուս կողմից նաև տեսնում ենք, որ ընդհանուր արտահանման կառուցվածում ԵԱՏՄ երկրների մասնաբաժինը գերազանցել է 50 տոկոսը՝ հասնելով 51.2 տոկոսի»,-ասաց Հովսեփյանը:
Այնուամենայնիվ, չնայած ԵԱՏՄ մյուս երկրներ արտահանման աճին, Միությունում հիմնական շուկան շարունակում է համարվել ռուսականը, գերակշիռ մասը բաժին է ընկնում Ռուսաստանին:
Ինչ վերաբերում է ԵՄ երկրներին, ապա արտահանումը նվազել է 12.9 տոկոսով՝ կազմելով 305 մլն 542.8 հազար դոլար: Փորձագետը նկատեց՝ չնայած ԵՄ երկրներ ընդհանուր արտահանումն անկում է ապրել, սակայն դեպի ԵՄ անդամ առանձին երկրներ արտահանման անգամներով աճ է արձանագրվել, օրինակ՝ դեպի Ֆինլանդիա (2.2 անգամ), Հունաստան (4.8 անգամ), Ռումինիա (91.2 անգամ), Պորտուգալիա (2 անգամ), Շվեդիա (2.9 անգամ), Իսպանիա (2.5 անգամ), Սլովակիա (2.5 անգամ): «Սրանք նախադեպեր են, որոնք կարող են նաև երկարաժամկետ համագործակցության համար հիմքեր ունենալ: Կարծում եմ, որ այդ թվում բաղադրիչ ունի նաև ծառայությունների արտահանման հանգամանքը»,-ասաց Հովսեփյանը:
Փորձագետը նկատեց՝ մյուս երկրներից ակտիվություն է նկատվում նաև դեպի Կորեա (75.8 անգամ), Վրաստան (45 տոկոսով) և այլ երկրներ արտահանման ծավալներում:
Իսկ ինչ վերաբերում է ապրանքատեսակներին, ապա Հովսեփյանը նշեց՝ անգամներով ավելացել է պլաստմասայից իրերի, քիմիական արդյունաբերության ճյուղերի, կոշկեղենի, թանկարժեք, կիսաթանկարժեք քարերի, մետաղների, մեքենաների, սարքավորումների, մեխանիզմների արտահանումը:
Անդրադառնալով հնչող տեսակետին, թե երբ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը փոխվի, և վերաարտահանման հնարավորությունն այդքան մեծ չլինի, Հայաստանից արտահանման աճն այդքան մեծ ծավալի չի լինի ՝ փորձագետն ասաց. «Իհարկե, աշխարհաքաղաքական հանգամանքը ունի շատ մեծ ազդեցություն այս գործընթացների վրա, բայց մյուս կողմից այս գործընթացում ստեղծվում են կապեր, հնարավորություններ: Եվ, երբ գործարարն արդեն մեկ անգամ մի երկրի գործարարի հետ կապ է ստեղծում, դա կարող է արժեքավոր հենք լինել հետագա զարգացման համար: Այստեղ հարց է, թե որքանով այս տեմպերը կպահպանվեն: Կարծում եմ, որ ամբողջությամբ, միգուցե, չպահպանվեն, սակայն նկատի ունենալով հանգամանքը, որ ստեղծվում են նախադրյալներ նոր շուկաներ մուտքի կամ եղած շուկայում մասնաբաժնի ավելացման համար, հնարավոր է, որ նաև պահպանեն»: