Հայաստանի և Ռուսաստանի ռազմավարական գործընկերությունում ճեղքը մի շարք տարածքների կորստի և Ադրբեջանի հետ սահմանին ներկայիս բավական բարդ իրավիճակի պատճառ է դարձել. ռուս փորձագետ
Երբևիցե 1990-ին Հայաստանի անկախացումից հետո հայ հասարակությունն այսքան պառակտված ու բևեռացված չի եղել։ Այս մասին ասված է Եվրասիական փորձագիտական ակումբի կողմից կազմակերպված "Ռուսաստանի ռազմավարական դաշնակցի կերպարը ժամանակակից հայ հասարակության մեջ" խորհրդաժողովում ԵԱՏՄ ինստիտուտի տնօրեն Վլադիմիր Լեպեխինի զեկույցում։
Հայաստանում առկա ճգնաժամի պատճառներից մեկը փորձագետը համարում է ՀՀ-ի և Ռուսաստանի միջև ռազմավարական գործընկերության և դաշնակցային հարաբերությունների ճեղքը, որը ձևավորվել է Նախագահ Սերժ Սարգսյանի օրոք և խորացել Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետության շրջանում։
"Գործընկերության ճեղքվածքը հայաստանյան էլիտաների մի մասի անվստահությունն է այն բանում, որ Ռուսաստանը Հայաստանի գլխավոր եւ հուսալի դաշնակիցն է եւ հեռանկարային գործընկերը",- բացատրել է Լեպեխինը:
Նրա խոսքով ՝ այդ անվստահությունը ՀՀ - ում առաջացել է երկու հիմնական պատճառներով ՝ Նախ ՝ Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի որոշակի պասիվության պատճառով որպես իր ռազմավարական դաշնակից և երկրորդ ՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ հայկական վերնախավի մի մասը գայթակղվել է արևմտյան երկրների խոստումներով ու գրանտներով ՝ "Եվրոպայի մաս" դառնալու հեռանկարով։
"Հայաստանի և Ռուսաստանի փոխհարաբերություններում հենց այդ ճեղքվածքը ևպատճառ հանդիսացավ անցյալ տարվա աշնանը մի շարք տարածքների կորստի և Ադրբեջանի հետ սահմանին ներկայիս բավական բարդ իրավիճակի համար։ Արդյունքում Հայաստանը հայտնվեց երկրի ապագայի բացակայության եւ նոր քաղաքական փորձությունների նախաշեմին", - հայտարարել է Լեպեխինը։
Նա նաեւ նշել է, որ հասարակությունը հունիսի 20-ի ընտրություններից առաջ պառակտված է, նախեւառաջ, Ռուսաստանի նկատմամբ իր վերաբերմունքի առումով:
Նրա խոսքերով, այդ պառակտումը խորանում է այսօր Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի ռազմական նկրտումներով:
"Նման սպառնալիքի պահպանման և աճի իրավիճակում հայ հասարակության մի մասի հայացքները ուղղվում են դեպի արևմուտք, դեպի ՆԱՏՕ (այն դեպքում, երբ Թուրքիան նույնպես ՆԱՏՕ – ի երկիր է)։ Իմ կարծիքով, նման միտումը համարժեք չէ։ Ինչպես և նախորդ դարերում, Հայաստանի և նրա պետականության պահպանումն ու ամրապնդումը կարող է երաշխավորել միայն Ռուսաստանը։ Հարցը, սակայն, այն է, թե ինչպիսին պետք է լինի 21-րդ դարում Հայաստանի և Ռուսաստանի դաշնակցային գործընկերության բանաձևը։
Ես կփորձեմ պատասխանել այս հարցին:
Նախ պետք է հասկանալ, որ ժամանակակից Հայաստանն ու Ռուսաստանը սկզբունքորեն նոր պետություններ են։ Դրանք երկրներ են, որոնք այսօր շատ բանով կախված են համաշխարհային "ուժի կենտրոններից", դրանք պետություններ են, որտեղ չկա միասնություն էլիտաների կողմից իրենց երկրի ազգային շահերի գիտակցության մեջ։ Այսինքն ՝ "Հայաստանի և Ռուսաստանի ռազմավարական գործընկերության" բանաձևն ունի բազմակողմանիության բարձր աստիճան։
Ռուսաստանում այսօր շատ են արևմտամետ և հակահայկական գործիչներ։ Հայաստանում իրավիճակը նման է. հայկական վերնախավի մի մասը նայում է Արևմուտք, մի մասը ՝ Ռուսաստանին, մի մասը ՝ ոչ այնտեղ, ոչ այստեղ…
Ըստ էության, հետխորհրդային տարածքի երկրների մեծ մասում էլիտայի զգալի մասը (ներառյալ և Հայաստանը, և Ռուսաստանը) նայում են այնտեղ, որտեղ ավելի շատ փող կա, և մենք պետք է հաշվի առնենք դա։ Այս իմաստով Հայաստանում առողջ ուժերին ուղղակի անհրաժեշտ է դիմել համախմբման ազգային ոգու, հայերի քաղաքակրթական ինքնության, հայության ավանդույթների հիման վրա:
Բարեբախտաբար, սոցիոլոգիական վկայում է, որ ռուս ժողովրդի մեծամասնությունը (ռուսաստանցիների ավելի քան 80% - ը) Հայաստանը իր համարում է ամենամոտ դաշնակիցը Բելառուսի հետ միասին։ Մյուս կողմից, Հայաստանում ժողովրդի մեծ մասը (ՀՀ բնակչության կեսից ավելին) նույնպես անհրաժեշտ են համարում սերտ միության մեջ գտնվել Ռուսաստանի հետ։
Հայ-ռուսական դաշնակցային հարաբերությունների կողմնակիցներն այսօր երեք գերխնդիրներ ունեն:
Առաջին խնդիրը Ռուսաստանում եւ Հայաստանում այն սոցիալական եւ քաղաքական խմբերի միջեւ խաչաձեւ կապերի ամրապնդումն է, որոնք հանդես են գալիս Միության եւ այդ երկու երկրների ռազմավարական փոխգործակցության ամրապնդման օգտին:
Երկրորդ խնդիրն այն է, որ այդ երկրների իշխանության կառույցներում հնարավորինս շատ լինեն այդ խմբերի ներկայացուցիչները (ռուսամետ քաղաքական գործիչները Հայաստանում եւ հայամետները Ռուսաստանում) ։
Երրորդ խնդիրը Հայաստանի առաջատար քաղաքական կուսակցությունների միջոցով ավանդական արժեքների պահպանումն է։
Այդ խնդիրները պետք է լուծել ռազմավարական գործընկերությամբ անկեղծորեն հետաքրքրված մեր ժողովուրդների ակտիվ քաղաքացիական դիրքորոշման միջոցով։ Երկրորդը մեր երկրներում բոլոր ուժերի միավորումն է, որոնք ձգտում են նշված գործընկերությանը եւ երկու երկրների միությանը",- ասել է փորձագետը։
Ընդ որում, նա ընդգծել է, որ նշված խնդիրները շատ բարդ են։ "Դրանց իրականացումը Ռուսաստանում բարդանում է նրանով, որ այդ երկրում այսօր ժողովրդական զանգվածները բավական պասիվ են։ Ավելին, ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո նոր Ռուսաստանում վերականգնված վարչական համակարգը արգելափակում է բազմաթիվ ժողովրդական քաղաքական նախաձեռնություններ ՝ անտեսելով տարբեր ռուսական հասարակական կազմակերպությունների և նույնիսկ ՌԴ-ում հայկական սփյուռքի ձգտումը ՝ ակտիվացնել փոխգործակցությունը հայ հասարակության հետ։ (Սակայն միայն ռուս խաղաղապահներն են այսօր Հարավային Կովկասում խաղաղ գործընթաց ապահովում)։
Նշված խնդիրների իրականացումը բարդացել է նաև Հայաստանում, քանի որ ռուսամետ ուժերը ՀՀ-ում մասնատված են և այսօր ավելի շատ կողմնորոշված են իշխանության համար պայքարի, այլ ոչ թե Հայաստանի համազգային շահերի պաշտպանության համար։ Հայկական քաղաքականության մեջ այսօր շատ են հույզերը, անձնական հավակնություններն ու նեգատիվը, և շատ քիչ են ստեղծարար ծրագրերն ու կառուցողական գործողությունները։ (Սակայն միայն ռուսամետ կուսակցություններն են այսօր Հայաստանում այն ուժը, որը Ռուսաստանին պահում է ՀՀ - ի հետ դաշնակցային հարաբերությունների շրջանակներում)", - ընդգծել է Լեպեխինը։
Այդ համատեքստում փորձագետը նախընտրական շրջանը լավ առիթ է համարում Հայաստանում ռուսամետ և մյուս բոլոր առողջ ուժերին միավորելու համար։
"Այսպես, եթե "Իմ քայլը" երկրի խորհրդարանում պահպանի առաջատար դիրքը եւ երկրի կառավարություն ձեւավորելու իրավունքը, կարեւոր է, որ նոր կառավարություն մտնեն նաեւ ընդդիմադիր կուսակցություններից ՝ Ռոբերտ Քոչարյանի "Հայաստան" դաշինքից, "Պատիվ ունեմ" դաշինքից կամ նույնիսկ "Ուժեղ Հայաստանը Ռուսաստանի հետ միասին" շարժումից, որը չի մասնակցում ընտրություններին, բայց առաջ է տանում շատ հետաքրքիր նախաձեռնություններ, որոնք ուղղված են Ռուսաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների ամրապնդմանը։ Ինչու արդեն հիմա չհայտարարել, որ կոալիցիան տեսնում է ՀՀ ապագա արտգործնախարար, օրինակ ՝ Տիգրան Ուրիխանյանին, երիտասարդության հարցերով ապագա նախարար Արման Ղուկասյանին, իսկ ապագա վարչապետ ՝ "Բարգավաճ Հայաստան" կուսակցության թեկնածուին։
Շատ կարևոր է, որ ՀՀ նոր կառավարությունում ավելի շատ լինեն այն նախարարները, ովքեր տրամադրված են Հայաստանի մերձեցմանը Ռուսաստանի և Եվրասիական տնտեսական միության հետ
Մյուս կողմից, "Նոր ուժեղ Հայաստան" կոալիցիան պետք է տրամադրված լինի նրան, որ ընդդիմադիր կուսակցությունների հաղթանակի դեպքում 2021 թվականի հունիսին կամ ավելի ուշ ապագա կառավարությունում պորտֆելներ ստանան, այդ թվում նաև "Իմ քայլը" ընտրական դաշինքի ներկայացուցիչները", — խորհուրդ տվեց փորձագետը։