Հետմահու «Արիության մեդալով» պարգևատրված հերոսի մեդալը տաքսու վարորդն է հանձնել
Արցախյան պատերազմում զոհված 18-ամյա ժամկետային զինծառայող Ռոբերտ Կարապետյանը հետմահու պարգևատրվել է «Արիության մեդալով», որը, սակայն, Ռոբերտի ծնողներին է փոխանցել տաքսու վարորդը։ Ընտանիքը Ռոբերտի զոհվելու ճիշտ օրն ու հանգամանքները չգիտի։
Ռոբերտի մորը՝ Նառա Եղիազարյանին, հանդիպեցինք Արմավիրի իրենց բնակարանում։ Կոկիկ կահավորված հյուրասենյակի մի անկյունում մեկիկ-մեկիկ դասավորել է որդու մասին հիշողություները՝ ժամացույցը, հեռախոսը, զինգրքույկը, մեդալն ու բազմաթիվ լուսաանկարներ։ Տանն ամեն ինչ է որդուն հիշեցնում։
«Շատ լավ երեխա էր։ Ես սա ասում եմ, ոչ թե նրա համար, որ իմ տղան ա, այլ բոլոր նրան ճանաչողներն էին այդ կարծիքին։ Շենքում մեկը չկա, որին օգնած չլինի, նույնիսկ փողոցով քայլող անծանոթներին էր օգնում։ Իրոք որ լույս էր»,- ասում է Նառան, ով որդուն վերջին անգամ տեսել է բանակ ճանապարհելու օրը՝ օգոստոսի 11-ին, իսկ վեջին անգամ հետը խոսել՝ հոկտեմբերի 6-ին։
18-ամյա Ռոբերտի կենսագրությունից պատմելու շատ բան չկա, դեռ նոր էր կյանք մտնում, երբ մահը տարավ տղային։ Մանկության մեծ մասն անցել է Արցախում, ապա Կապանում դպրոց է գնացել։ Երբ 8-րդ դասարանում էր, քույրն ընդունվել է երևանյան ԲՈՒՀ-երից մեկը և ընտանիքը վերադարձել է Արմավիրի։ Դպրոցից հետո Ռոբերտը որոշել է չգնալ հոր՝ զինվորականի ուղով։ Տարերքը խոհարարությունն էր։ Սովորել ու ռեստորաններից մեկում էլ աշխատանքի էր անցել, ապա 2020-ի օգոստոսի 11-ին՝ զորակոչվել բանակ։ «Այսքանն է` չի հասցրել ապրել»,- հառաչում է մայրը։
Նառայի խոսքով՝ տղային բանակ են զորակոչել` ի հեճուկս առողջական խնդիրների․ «Ողնաշարի խնդիր ուներ, պիտի չտանեին, հույս ունեինք՝ կհետաձգեն, բայց նույնիսկ չեն թողել «գեներալնի կոմիսիային» մասնակցի»։ Վիճակահանությամբ Ռոբերտը ծառայության է անցել Ասկերանում։ «Մի ամիս կարանտինում մնաց։ Հետո ամսի 3-ին (հոկտեմբերի, խմբ․) տարան Հադրութ՝ առաջնագիծ»,- պատմում է մայրն ու հավելում, որ երդման արարողությանն էլ չեն մասնակցել։ Այդ օրվանից մի լուսանկար ունի. հրամանատարն է ուղարկել։
Որքան խոսակցությունը մոտենում է պատերազմական օրերի իրադարձություններին, այնքան Նառայի դեմքը մթագնում է, աչքերի փայլը՝ կորչում, զայրույթն ու վիրավորանքն՝ ավելի տեսանելի դառնում։
Պատերազմի մեկնարկից միայն երկու օր անց է Ռոբերտը կապվել մոր հետ։ Զանգել է անծանոթ համարից, ասել, որ բունկերում են պատսպարված։ Նառան չգիտի, թե ում հրամանով կամ ինչու են իր որդուն ու ծառայակիցներին տեղափոխել Հադրութ։ Ամուսինը, ով մեկնել էր Արցախ որդուն մոտ լինելու համար, նրան գտել է հոկտեմբերի 3-ին Հադրութի ապաստարաններից մեկում։ Մի օր հետո վերադարձել է, գնել առաջին օգնության պարագաներ ու վերդադրձել Արցախ, բայց այլևս որդուն տեսնել չի հաջողվել։ «Վերջին անգամ ինձ ու հորը զանգեց ամսի 6-ին (հոկտեմբերի, խմբ.) ուրիշ համարով, ասաց, որ լավ է, տրամադրությունն էլ լավ էր, ծիծաղում էր։ Ասեց՝ դուրս է եկել ծխելու, քիչ հետո էլի կզանգի։ Է՛դ էր։ Էլ չզանգեց», - վերջին զրույցի մանրամասներն է պատմում Նառան ու հավելում, որ որդին ու ևս 5 զինծառայող ամիսներ շարունակ անհետ կորածերի ցուցակում են եղել։ «Ռոբենք 6 հոգով չկային, էդ խումբը հինգի լույս վեցի գիշերը տարել թողել են էդտեղ։ Առավոտ լույսը բացվել ա իրենք չեն եղել։ «Կամանդիրը» սկի տեղյակ էլ չի եղել, որովհետև իջացրել ու գնացել ա»,- որդու կյանքի ըստ երևույթին վերջին օրվա իրադարձություններն է պատմում Նառան։
Երեք ամիս շարունակ նրան որոնել են ամենուր։ «ՊՆ-ից ուղարկում էին Կարմիր խաչ, Կարմիր խաչից Ուլնեցի («Թեժ գիծ մարտական գործողությունների գոտում գտնվող զինծառայողների մասին», խմբ․), էդտեղից էլ նորից ՊՆ»։ Ռիման`Ռոբերտի ավագ քույրը ամեն շաբաթ զանգում էր ՊՆ, տվյալներն էին ուզում, ու հաջորդ անգամ՝ նորից հարցնում։ «Ռուսաստանի դեսպանին էլ եմ նամակ գրել։ Պատասխանեցին, որ մտնում են սգացող մայրերի դրության մեջ, բայց իրենց ուժերի ներածին չափով ամեն ինչ անում են, որպեսզի գտնեն մեր էրեխեքին»,- ասում է մայրը։ Այդ ընթացքում նաև զանգել են Ռոբերտի հեռախոսահամարին։ «Զանգին անծանոթ մեկն էր պատասխանում, ասում էր, թե «հեսա Ռոբին կկանչեմ, հեսա կկանչեմ» ու ոչ մի Ռոբ կանչել։ Հեռախոսն անջատում էր»,- պատմում է Նառան։ Փորձել են նաև գտնել Ռոբերտի հրամանատարին՝ տեղեկություն ստանալու համար․ «Իբր ասեցին վիրավոր ա, Անդոն գնաց էս հիվանդանոց, էն հիվանդանոց, որ իրեն ման գար գտներ, բայց իզուր»։
Պատերամի ավարտից հետո Ռոբերտի հայրը՝ Անդրանիկ Կարապետյանը, ի թիվս այլ ծնողների մեկնում է Արցախ՝ որդուն գտնելու հույսով։ Նառայի խոսքով ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատար Ռուստամ Մուրադովի աջակցությամբ ծնողները կարողացել են որոնողական աշխատանքներ իրականացնել, շատ հաճախ՝ առանց Կարմիր խաչի ու ԱԻՊԾ-ի մասնակցության։ Ի վերջո, երկար ու հյուծող որոնումներից հետո ամիսներ անց միյան կարողացել են գտնել 18-ամյա զինվորի դին։ Ամուսինը Նառային պատմել է, որ 6 դիրեն էլ «5 մետրի վրա խփած գցած են եղել» նույն տեղում։ «Մարդ չկա, որ մեզ ասի՝ ինքը վիրավո՞ր ա եղել, թե՞ ոչ։ Ոչինչ չգիտենք, նույնիսկ օր չգիտենք, թե երբ է զոհվել։ Հոկտեմբերի 6-ից մեզ չի զանգել։ Ստիպված հոկտեմբրի 10-ն ենք վերցրել որպես իր մահվան օր։ Իսկ հրամանատարը շարունակում ա համակարգում աշխատել»,- ցասումը կուլ տալով պատմում է Ռոբերտի մայրը։
Ասում է՝ դիմել են իրավապահ մարմիններին՝ պարզելու համար ինչու են որդուն՝ մեկ ամսվա զինծառայողին, տարել առաջնագիծ․«Ինձ չի թվում, որ ինչ-որ մեկը պատիժ կկրի։ Ես շատ խիստ կասկածում եմ դրանում, բայց համենայն դեպս։ Ճիշտ է երեխուս հետ չեմ բերի, բայց գոնե կիմանամ, որ ինչ-որ մեկը պատժվեց։ Որ մի տարվա ծառայող լիներ, ես էլի կհասկանայի, գոնե կմտածեի՝ լավ փորձել ա պաշտպանվել, չի ստացվել։ Մի հատ պատրոն դնել չգիտեր։ Ինչո՞վ ա պաշտպանվել։ Կենդանի թիրախ են տարել։ Ինչի՞ համար, ու՞մ համար, որ է՛դ կարգի հողերը հետ տա՞ն։ Ճիշտ է, ես 15 տարի էնտեղ ապրել եմ, սիրում եմ էդ հողերը, բայց արի ու տես, որ ճակատագրական եղավ։ Հադրութում իմ երեխում խփեցին։ Ինչի՞ համար»,- անպատասխան մնացած հարցերն է բարձրացնում զինվորի մայրը։
Ռոբերտին հետմահու պարգևատրել են «Արիության մեդալով»։ Այդ մասին ընտանիքն իմացել է տաքսու վարորդից, ով զանգել էր իրենց՝ մեդալը փոխանցելու համար։ «Մի հատ մեդալ են տվել , էդ էլ էնքա՜ն անշնորհքությամբ։ Անդոյին արցախցի է զանգում՝ ուղղակի տաքսու վարորդ։ Ասում է 15 րոպեից կլինեմ «մոստի տակ»։ Անդոն էլ գնում տոպրակով վերցնում է մեդալը»,- որդու պարգևը ստանալու մանրամասներն է պատմում Նառան ու բացատրություն պահանջում, թե հետմահու՞ ինչու են պագևատրել, մեկուկես ամսվա մեջ ի՞նչ է հասցրել որդին անել, որ պարգևատրել են։ Ինքը դեմ է եղել մեդալն այդ ձևով ընդունելուն․«Գոնե տուն գային»,- դառնանում է։ Տաքսու վարորդն էլ Անդրանիկի հետ խոսելիս արդարացել է, թե․«Ես մեղավոր չեմ, ինձ տվել են, լցրել են ավտոյիս մեջ, ասել տար հերթով բաժանի»։ Նառայի հարցն օդում կախված է մնում․«Բա իմ երեխեն ու մնացածները դրա՞ն էին արժանի, որ ամիսներով մնային անտառում՝ գայլերի բաժին։ Ամեն ծնող իր ձևով ինչքան կարողացել, մեծացրել ա իր երեխուն, բա դրա՞ն էին արժանի»։
Օրերս ԱԺ-ում պատգամավորների ծափերն ու զոհերի թվի մասին վարչապետի խոսքերն է՛լ ավելի են դառնացրել առանց այն էլ խռովված հոգին․«Կանգնել ԱԺ ամբիոնից 4000 զոհ «պլյուս-մինսուս» ա ասում,- Փաշինյանի խոսքերն է մեջբերում Նառան,- ամեն մեկն իմ տղայի պես խոհարար էր, բժիշկ էր, նկարիչ էր, էն մեկը երգիչ էր։ Ինչե՜ր ու ինչե՜ր կդառնային։ Ինչի՞ն եք ծափահարում. էսքան զոհերի՞ն, էսքան չգտնված երեխեքի՞ն»։ Ասում է՝ իր վշտակից մայրերին էլ չի հասկանում՝ ինչու՞ են աղուհացով դիմավորում վարչապետին ու իր խմբին։
Ռոբետի դին գտել են ամանորից առաջ, ԴՆԹ թեստով նույնականացումից հետո հուղարկավորել են հունվարի 9-ին՝ մահից 3 ամիս անց, Արմավիրում։ Ռոբերտի մայրն ասում է՝ լավ էր, գոնե ամուսնու ընկերոջ որդու դեմքը բաց էր, տեսան․ «Ես իմ երեխուն չտեսա։ Օգոստոսի 11-ին կլինի մի տարի, ինչ չեմ տեսել։ էդ երեխեքի շնորհիվ է, որ մենք ապրում ենք։ Էական բան չի արել, բայց իր կյանքով ա հատուցել, որ մենք հիմա ապրենք»։
Նառան բազմաթիվ հարցեր ունի, որոնց պատասխանները մտածում ու չի գտնում։ Ասում է ամուսինն էլ ապրիլյան պատերազմին է մասնակցել, ոչ մի զոհ չի ունեցել, նորակոչիկներին առաջնագիծ չի տարել։
«Ամբողջ կյանքում զինվոր ուղարկեց տուն, ոչ մեկին բան չեղավ, բայց հենց հերթն իր տղային հասավ, ոչ մի բան անել չկարողացավ։ Իր նման պահեստազորայիններ կային, ինչու՞ չկանչեցին տանեին։ Ես գերադասում եմ համեմատական կարգով իրան բան լիներ, թող ի՛նձ լիներ, քան իմ երեխուն։ Ի՞նչ էր տղաս տեսել կյանքում՝ ոչ մի բան»,- խոր հոգոցով խոսքն ավարտում է Նառան:
