Մենք պարզ ասում ենք՝ այո՛, փոխզիջում է, և դա Արցախն էլ է ասում. Մնացականյան
Այսօր ԱԺ-ում ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը պատասխանել է պատգամավորների հարցերին: Ի թիվս այլ հարցերի՝ նա անդրադարձել է նաև Արցախյան հիմնախնդրին:
Պատգամավոր Ռուբեն Ռուբինյանը նշեց, որ վերջին շրջանում ակտիվացել են խոսակցությունները ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի շուրջ: Որոշ շրջանակներ ակտիվորեն քննարկում են, ըստ իրենց, ոչ հայանպաստ տարբերակների քննարկման մասին: Նրա խոսքով՝ հետաքրքիր պատճառահետևանքային կապ կա. հիմնականում այն անձինք, որոնք, օրինակ, խայտառակ կերպով հեռացվում են պետական աշխատանքից կամ այն անձինք, ում հետ կապված խայտառակ գործեր են հարուցվում, հիմնականում այդ մարդիկ են հանկարծ դառնում շատ ազգայնական և շատ անզիջում: Նա հետաքրքրվեց, թե ընդհանրապես և՛ 2019թ., և՛ հիմա ի՞նչ է կատարվում հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում, որո՞նք են Հայաստանի Հանրապետության սկզբունքները և դիրքորոշումները: Պատգամավորը մեջբերեց նաև Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովի՝ երկու օր առաջ արված հայտարարությանը, ըստ որի՝ ռազմական գործողությունների վերսկսման հավանականությունը կտրուկ մեծացել է:
Որպես հարցի հավելում՝ Արման Բաբաջանյանն ասաց. ՛՛Նույն հարցի շրջանակներում չենք կարող նաև մոռանալ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարի ծավալուն անդրադարձը ղարաբաղյան խնդրին, հիշեցումը Լավրովյան պլանի կամ, այսպես ասած, փուլային տարբերակի մասին, ինչպես նաև Ձեր պատասխանը: Կցանկանայի ավելի խորացնեիք և, բնականաբար, Ձեր վերաբերմունքը ռուսական գազի վերաբերյալ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարի մեկնաբանությանը և դա պայմանավորելը Հայաստանում իրավական գործընթացի հետ՛՛:
Արման Աբովյանն էլ նախարարին խնդրեց խնդիրն ավելի լայն ներկայացնել, որովհետև, նրա խոսքով, այստեղ ոչ միայն, այսպես կոչված, Լավրովյան պլանն է կամ Բոլթոնյան պլանը, այստեղ խնդիրն ավելի շատ նրանում է, որ փաստացի ունենք հայտարարություն համանախագահի կողմից, և մնացած երկու համանախագահները, կարծես թե, չարձագանքեցին:
Զոհրաբ Մնացականյանը, պատասխանելով նրանց հարցերին, ասաց. ՛՛2019 թ.-ի ընթացքում, գիտեք շատ լավ, որ բավական ծավալուն աշխատանք է եղել համանախագահների ներգրավմամբ: Եվ սկզբունքորեն մենք բավական թափանցիկ խոսել ենք այն ծավալի մեջ, որը հնարավոր է: Հիմա այստեղ հրապարակային քննարկում է: Որպես բանակցող՝ ինձ համար շատ էական է համադրել այն, ինչ անհրաժեշտ է արտահայտել հրապարակայնորեն, և այն, ինչ պետք է անել, որպեսզի մենք սահուն շարունակենք բանակցային գործընթացը, որտեղ մենք ունենք մեր նպատակները և մեր հիմնական կարևորագույն սկզբունքները: Այդ առումով անցած տարի մենք բավական ընդարձակ անդրադարձել ենք այդ սկզբունքներին: Դրանք են եղել մեր հիմնական քննարկման առարկաները:
Մենք հիմա վերցնում ենք այս ժամանակաշրջանը, բայց հիշեցնեմ, որ դեկտեմբերին Բրատիսլավայում ունեցանք ԵԱՀԿ նախարարական հանդիպում, որտեղ Ադրբեջանն իր դիրքորոշումը ներկայացնում էր այնպես, որ սկզբունքորեն մեզ համար պարզապես անընդունելի էր: Եվ հիշում եք մեր հայտարարությունը՝ արտահայտված ԵԱՀԿ-ում ունեցած իմ ելույթում, որը շատ հստակ ամրագրում է այն բոլոր մոտեցումները, որի մասին մենք խոսել ենք տարբեր ձևաչափերով, տարբեր շեշտադրումները, խոսել ենք անընդմեջ, և որոնք համապարփակ արտահայտվել են Բրատիսլավայում ունեցած իմ ելույթում: Դա երկու, այսպես ասած, մոտեցումներ են, որտեղ մենք նաև բազմիցս նշել ենք, որ հարցը հիմնվում է փոխզիջման սկզբունքի վրա՛՛:
Նախարարի խոսքով՝ չի կարող որևէ մեկը սպասել, որ Հայաստանը որևէ քայլ կկատարի, որը համադրելի չէ, որը ենթադրում է զիջում, որը վնասում է մեր ազգային անվտանգությունը: Այստեղ, ըստ նրա, շատ էական է մնալ ուղղակի սառնասիրտ և հանգիստ: Մնացականյանն ասաց. ՛՛Իհարկե շատ հրապուրիչ է, մանավանդ ներքին դաշտում, հասկանալով նաև քաղաքական համատեքստը, շատ գունավոր ձևերով արտահայտվելը, սակայն այն, ինչ մենք ասում ենք, առավել քան հստակ է, և ավելի քան ուղղորդում է մեր ներգրավումը բանակցային գործընթացում: Այն, ինչ այրտահայտվել է Բրատիսլավայում, սկզբունքորեն կրկնվել է Երևանում ապրիլի 21-ին, երբ ես մեկնաբանում էի դրանից մի քանի ժամ առաջ արված մեկնաբանությունը: Դրանից հետո եղել են նաև Ռուսաստանի և Հայաստանի ԱԳՆ խոսնակների մակարդակով մեկնաբանություններ, և ես կարծում եմ, որ այդ առումով մենք այլևս բան չունենք խոսելու, և կարիք չկա էլ ավելի փորփրել՛՛:
Մնացականյանն ասաց, որ մեկ կարևորագույն սկզբունք կա այս ամենի մեջ, որը վերաբերում է մեր ներքին քաղաքականությանը, որից չենք փախչի, և հասկանալի է այդ ամենը:
Նա շարունակեց. ՛՛Այստեղ շատ էական է մեկ այլ բան. առաջին հերթին մենք կտրականապես մերժել ենք սպառնալիքի գործոնը բանակցային գործընթացում: Սա պատասխանն է Ձեր հարցին, թե ինչ մեկնաբանություն է արել Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը: Սա հստակ պատասխան է: Սա մենք բոլորս ընդունո՞ւմ ենք, թե՞՝ ոչ: Եթե մենք ընդունում ենք, որ սպառնալիքն այնքան է, որ մենք պետք է գնանք զիջման՝ ես, մեր կառավարությունը մեր հասարակությունից կամ որևէ մեկից նման ազդակ չունենք:
Սպառնալիքի լեզուն ժխտված է: Բանակցային լեզուն ընդունված է: Այդ բանակցությունների մեջ գոյություն ունեն այն սկզբունքները, որոնք ես կարող եմ նորից կրկնել, բայց այնքան շատ ենք խոսել դրանց մասին, որ առավել քան պարզ է:
Ինչ վերաբերում է մյուս կարևորագույն սկզբունքին և խնդրին, ես որևէ կերպ չեմ ներգրավվելու այն մրցակցության մեջ, թե ով է ավելի շատ հայրենասեր, ով՝ քիչ: Երբ մենք ներգրավվեցինք բանակցություններում, մենք առավել քան լուրջ էինք այն հարցերի շուրջ, որոնք Հայաստանի գերակայությունն են, որովհետև դա մեր միասնական հավաքական անվտանգությունն է: Մենք առաջ ենք բերել Արցախի ժողովրդի անվտանգությունը՝ որպես կարևորագույն խնդիր: Եվ այն, ինչ այսօր գոյություն ունի իրականում, անվտանգային համակարգ է և պաշտպանական գծեր: Ինչ վերաբերում է կարգավիճակի հարցին, թե ինչ նկատի ունեմ՝ կարգավիճակ ասելով: Ներողություն, ես ի՞նչ կարող եմ նկատի ունենալ կարգավիճակի առումով. հասկանում եք՝ մրցակցության կարիք չկա: Շատ ավելի էական է, քանի որ մեր դիրքերը շատ ավելի ամուր են: Ես ինձ շատ ավելի հանգիստ եմ զգում այդ առումով, որովհետև ընդհանուր առմամբ մեր հասարակությունում, ես գնահատում եմ, որ կա կոնսենսուս այս ամենի շուրջ, ինչն էլ ավելի է ամրապնդում մեր դիրքերը, կոնսենսուս և ներքին ուժ, որն ամենաառաջնային խնդիրն է: Ես նորից եմ կրկնում, որ կա քաղաքական մրցակցություն և Հայաստանի ներքին քաղաքականության մեջ տարբեր, շատ էական, կարևորագույն անվտանգային խնդիրների օգտագործում: Սրանից խուսափելը երևի շատ դժվար է: Բայց այս ամենի մեջ ավելի էական է վստահ լինել, որ մեր ներգրավումը բանակցությունների մեջ հիմնված է մեկ կարևորագույն սկզբունքի` համազգային կոնսենսուսի վրա, որի համաձայն Արցախի անվտանգային խնդիրներն առաջնային են, Հայաստանը եղել և մնում է անվտանգության միակ երաշխավորը, որ սպառնալիքի լեզուն ժխտված է, որ կարգավիճակի և անվտանգության հարցերը դիտարկում ենք այնպիսի համադրությամբ, որտեղ մենք խստագույնս պահպանում ենք մեր առաջնայնությունները: Անգամ սահմանափակումների մեջ առավել քան թափանցիկ ենք, որովհետև այն, ինչ ասում ենք, դա է բանակցային գործընթացում մեր հիմքը և բանակցություններում մեր ներգրավման հիմքը: Եվ եթե որևէ մեկը ենթադրում է, որ ողջամիտ է և հնարավոր է բանակցությունների ընթացքում ինչ-որ մի բան խոսել, որը չի համապատասխանում հրապարակային արտահայտվածին. այսինքն ինչպե՞ս է դա ենթադրվում, որ այնտեղ, այսպես ասած, որևէ բան պայմանավորվել, և գալ այստեղ այլ բան ասե՞լ… որովհետև այդ ամենը ո՛չ արտգործնախարարներն են պայմանավորվելու, ո՛չ էլ ղեկավարները, այլ հասարակություներն ու ժողովուրդները՛՛:
Մնացականյանն իրեն շատ վստահ է զգում, որ իր մանդատը՝ որպես բանակցող, բխում է կառավարության մանդատից, և կառավարության մանդատը բխում է ժողովրդի մանդատից: Ըստ նրա՝ սա առավել քան ամրացնում է մեր դիրքերը բանակցային գործընթացում: Նախարարը նշեց. ՛՛Եթե որևէ մեկը ենթադրում է, որ հնարավոր է նման բան, դա ուղղակի մեկնաբանության ենթակա չէ, քանի որ դա բացարձակ հիմարություն է, եթե ավելի պարզ խոսենք: Ես նորից եմ կրկնում՝ հնարավոր է էլի բացել, սկսել քննարկել, վերլուծել և մեկնաբանել, թե այսպես ասաց, այնպես ասաց և ինչպես ասաց... Բայց եղավ մեկնաբանություն, եղավ երկրորդ մեկնաբանությունը, եղավ խոսնակների մակարդակով մեկնաբանություն, և մենք շարունակում ենք մեր աշխատանքը՝ առանց էլ ավելի կրքերը բորբորքելու:
Եթե հարցնում եք, թե մեր դիրքորոշումները և մեր մոտեցումները բոլորն ամբողջովին ընդունել են և ամբողջովին երջանիկ են դրանից, այդ ժամանակ հարցը վաղուց լուծված կլիներ: Նույնը վերաբերում է Ադրբեջանին. եթե որևէ մեկը ենթադրում է, որ Ադրբեջանի արտահայտած դիրքորոշումները, այսպես ասած, ընդունելի են դարձել բոլորի համար, նույնպես խորապես սխալվում է:
Գործընթացը իրապես բարդ է: Բայց այդ գործընթացում մենք մեր սկզբունքները հստակեցրել ենք՝ ելնելով մի շարք հանգամանքներից: Այս գործընթացը 2018թ.-ին չի սկսվել, այս գործընթացը սկսվել է 1988թ., 1991թ., 1994թ. և հետո… Անհնար է հաշվի չառնել այդ ամենը: Բայց այսօրվա իրականությունը մեզ հնարավորություն է տալիս, հիմնվելով մի շարք հանգամանքների վրա, բավական հստակ շարունակել աշխատել մեր էական սկզբունքների շուրջ՝ համադրելով դրանք մյուս հանգամանքների կամ դիրքորոշումների հետ: Եվ ամենակարևորը. հստակ հաշվարկի մեջ, թե՛ այժմ և, թե՛ ժամանակի մեջ, որևէ կերպ թույլ չտալ անվտանգային համակարգի որևէ խաթարում, որի մեջ կարգավիճակի հարցը կարևորագույն, գերակա անվտանգային գործիքներից մեկն է: Այդ տրամաբանությունը արտահայտված է բազմաթիվ անգամ և շատ հստակ՛՛:
Մեր խնդիրը, Մնացականյանի խոսքով, իրական էքզիստենցիալ անվտանգության հարցն է: Նա վստահեցրեց, որ չի լինելու 2016թ. ապրիլի կրկնություն, չեն լինելու 1991-1994 թվականներ: ՛՛Այդ վճռականությունը մենք ունենք: Մյուս կարևոր բանն այն է, որ այս շրջանում Արցախի իշխանությունների հետ համագործակցությունը խորհրդակցությունների, միասին աշխատելու միջոցով եղել է շատ սերտ, և միմյանց շատ լավ հասկանում ենք, շատ լավ միասին աշխատում ենք: Սա նույնպես չափազանց էական հանգամանք է, որը մեզ հնարավորություն է տալիս հստակ լինել մեր մոտեցումների մեջ և հստակ, ճիշտ գնահատել և հաշվարկել, թե ինչպես ենք մենք աշխատում: Մեզ համար Արցախի ներգրավվածությունը բանակցային գործընթացում, ամենից բացի, պրակտիկ հարց է: Երկու տարի անց մենք դեռևս չենք կարողացել արձանագրել այնպիսի ճեղքում, որը կհանգեցներ հարցին հանգուցալուծմանը, ինչը շատ արդյունավետ կլիներ բանակցային գործընթացի առումով: Մենք շարունակելու ենք, մենք որևէ կերպ չենք փորձում դժվարացնել գործընթացը, սակայն չենք կարող հետ կանգնել մեզ համար նշանակություն ունեցող հարցից: Սա բանակցության մասին: Եթե ես որևէ բան բաց թողեցի, խնդրում եմ ինձ հիշեցրեք՛՛,-ասաց նախարարը:
Պատգամավոր Տաթևիկ Հայրապետյանն էլ նկատեց, որ բանակցային գործընթացին գնում են նոր օրակարգով՝ հումանիտար միջոցառումների և փոխվստահության մթնոլորտի խորացման: Նա հետաքրքրվեց, թե քանի որ վերջերս տեսակոնֆերանսի միջոցով համանախագահների միջնորդությամբ հերթական հանդիպում է տեղի ունեցել, արդյոք այդ օրակարգը շարունակակա՞ն է լինելու։
՛՛Այո՛, 2019թ․-ին ես անդրադարձա նաև իմ ներածականի մեջ։ Անմիջական, կենտրոնական հարցերից բացի կա նաև հարցերի մեկ այլ հատված, որը մեզ համար չափազանց մեծ նշանակություն ունի։ Մենք, իրապես, չենք հավատում, որ հնարավոր է իրական առաջընթաց ունենալ, երբ քեզ առաջարկվում է թե հնարավոր է մեկ ձեռքով բանակցել, մյուսով՝ կրակել։ Մենք խստորեն պնդում ենք՝ հնարավոր չէ։ Այդ իմաստով է, որ բարենպաստ միջավայրի ձևավորման նպատակը պրակտիկ իմաստ ունի։ Այդ իմաստով է, որ ռիսկերի նվազեցման գործառույթը, նպատակը գործնական նշանակություն ունի։ Հաճախ առնչվում ենք մի հարցի, որը վերաբերում է Սանկտ Պետերբուրգի և Վիեննայի պայմանավորվածություններին: Ասել եմ և նորից պետք է կրկնեմ, որ որևէ հարց, որը վերաբերում է ռիսկերի նվազեցմանը, օրակարգից դուրս չի եկել և չէր կարող դուրս գալ։ Ինչպես ցանկանում եք կոչեք: Ցանկացած գործողություն, որը միտված է, ուղղված է ռիսկերի նվազեցմանը և զինադադարի ամրապնդմանը, եղել և մնում է գործառույթ։ Դա վերաբերում է բոլոր հնարավոր ձևաչափերին՛՛,-պատասխանեց Մնացականյանը։
՛՛Մենք այսօր ունենք ուղիղ կապի գործիքակազմը, որը մտադիր ենք շարունակել աշխատացնել և հնարավորինս ամրապնդել, աշխատել տեղում ուղիղ կապի ընդարձակման ուղղությամբ։ Նույնը վերաբերում է մոնիտորինգային կարողությունների ամրապնդմանը, զինադադարի խախտումների գնահատմանը՛՛,-հավելեց նախարարը։
Մնացականյանը նշեց, որ սկզբունքորեն ինքը ոչ մի կերպ չի ոգևորվում, բայց կա խախտումների հետ կապված նվազ վիճակագրություն։ Նա ընդգհծեց, որ զգուշությամբ է արտահայտվում, որևէ կերպ չի ոգևորվում դրանից։ Ըստ նրա՝ սա պահանջում է շարունակական, շատ խիստ աշխատանք: Նա ասաց. ՛՛Սա ընդգծում եմ ոչ միայն այն պատճառով, որ կտրականապես ժխտում ենք սպառնալիքի գործոնը, այլ նաև ոչ անհնար է պատկերացնել իրական առաջընթաց բանակցային գործընթացում, եթե կա լարվածություն։
Մյուսը վերաբերում է հասարակություններին. այս առումով մենք նույնպես պնդում ենք, որ հնարավոր չէ սերմանել ատելություն և ակնկալել ողջամիտ առաջընթաց բանակցային գործընթացում։ Նույնը վերաբերում է բանակցային գործընթացին. այն, ինչ ասվում է ներքին լսարանի համար, չի կարող հակասության մեջ մտնել բանակցային գործընթացի հետ, մեր դեպքում հազիվ թե նման գործելակերպը կարող է աշխատել:
Այդ առումով է, որ մենք կարողացանք իրականացնել, թեև շատ համեստ արդյունքներով, լրագրողների փոխանակումը։ Այսքան տարի անց, մեզ հնարավոր եղավ դա իրականացնել, և նորից եմ կրկնում, արդյունքները, որոնք առկա են, ես կգնահատեմ համեստ։
Սա լավ առիթ է, որպեսզի այս երկու ուղղություններով մենք շարունակենք աշխատել: Արդյունքն այնպիսին է, որ հնարավոր է մտածել հաջորդ քայլերի մասին։ Եվ սա նույնպես եղել է մեր քննարկման առարկան և՛ դեկտեմբերին, և՛ հունվարին: Այժմ, բնականաբար, մի փոքր դժվար է դրա մասին խոսել։ Ապրիլի 21-ի համատեղ հայտարարության մեջ անդրադարձել ենք դրան: Սրանք ևս օրակարգային հարցեր են, որոնք ձևավորում են գործընթացի ամբողջությունը՝ բովանդակային հարցեր և այն հարցերը, որոնք նպաստում են խաղաղությանը նպաստող միջավայրի ձևավորմանը միտված իրական, պրակտիկ առաջընթացին;;։
Շարունակելով քննարկումը՝ Տաթևիկ Հայրապետյանը նշեց. ՛՛2019թ․ կատարողականի առումով, իսկապես բուռն էր, հագեցած էր, 2020թ. հետ մարտահրավերները հասկանալի են՛՛: Նա հետաքրքրվեց, թե ի՞նչ թերացումներ են եղել 2019թ․, որոնք պետք է հաշվի առնել հետագա քաղաքականության կառուցման մեջ։
Ռուբեն Ռուբինյանն էլ աասաց. ՛՛Մինչև հարցին անդրադառնալը, կցանկանայի մի փոքրիկ ճշտում ևս անել, որովհետև կարծում եմ, որ հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի թեման անընդհատ շահարկվում է, և ես կցանկանայի մի բան հստակեցնել․ 2016թ․ Սերժ Սարգսյանը՝ ՀՀ նախագահը, ռուսական լրատվամիջոցներից մեկին տված հարցազրույցում ասել էր, որ սեղանին եղել էր փաստաթուղթ, որը ենթադրում էր նախ՝ Արցախի որոշ շրջանների հանձնում, ապա Արցախի կարգավիճակի հստակեցում։ Հիմա մենք ճի՞շտ ենք հասկանում, որ այդ փաստաթուղթը և որևիցե այլ փաստաթուղթ, որն ունի նմանատիպ բովանդակություն, չի քննարկվում՛՛։
՛՛Մենք, երբ ստանձնել ենք պատասխանատվությունը՝ որպես կառավարություն, բնականաբար, ստանձնել ենք դա այն պայմաններում, երբ դրանից առաջ պատմություն է եղել, և ինչ վերաբերում է նախորդ շրջանին և այդ շրջանի քննարկումներին, ունեցել են իրենց տրամաբանությունը, բայց չեն ունեցել հանգուցալուծում։ Եվ ես հիմա չեմ ցանկանում վերլուծել՝ ինչ կարող էր լինել: Ինչ վերաբերում է մեր շրջանին, բնականաբար կան համանախագահները, կա մյուս կողմը և կանք մենք. միակ նորն այդ ամենի մեջ մենք ենք։ Երբ մենք ներգրավվեցինք այս գործընթացի մեջ, բնականաբար, այդ հարցը չէր վերացել։ Մեզ համար չափազանց կարևոր էր ի հայտ բերելու բոլոր այն արգելակները և խոչընդոտները, որոնք անընդունելի, անհնար են դարձնում շարժվելն այնպիսի ուղղությամբ, որտեղ առկա է պարտավորությունների անհամաչափություն։ Մենք չենք կարող ընդունել իրավիճակ, որտեղ ակնկալվում է, որ մենք պետք է ստանձնենք պարտավորություն, որը շոշափելի է և կոնկրետ, և ունենանք ոչ հստակ պարտավորություն մյուս կողմից։ Դա ես անվանում եմ «սալյամի տակտիկա», երբ կտրվում է մի կտոր և աշխատանքներ տարվում մյուսը պոկելու ուղղությամբ: Մենք չենք կարող այդ ուղղությամբ գնալ, քանի որ դա պարտավորությունների անհամաչափություն է: Որևէ մեկը չի կարող համաձայնել մի իրավիճակի հետ, որին ինքդ համաձայն չես, և առավել ևս ակնկալես, որ դա հնարավոր է համոզել հասարակությանը և առաջին հերթին Արցախին։ Սա է ամենակարևոր խնդիրն այս շրջանում՝ արձագանքել և չհամաձայնել պարտավորությունների անհամաչափության հետ՛՛,-պատասխանեց նախարարը։
Նա հավելեց. ՛՛Մենք պարզ ասում ենք՝ այո՛, փոխզիջում է, և դա Արցախն էլ է ասում, փոխզիջում՝ համադրվող պարտավորություններով, և երբ պարտավորությունների համադրումն անհամաչափ է, այն ստանում է մեր արձագանքը։ Սա չափազանց բարդ խնդիր է, և բացառվում է, որ մենք այլ կերպ վարվենք։ Բացառվում է, որ մենք ստեղծենք իրավիճակ, երբ անվտանգային համակարգը խարխլվի, լինի դա հիմա՝ անմիջապես, թե ժամանակի մեջ։ Եթե մենք չենք տեսնում այդ համաչափությունը, դժվար թե մենք խոսենք դրա երանգների և այլի մասին։ Խնդիրները, քննարկումներն այս սկզբունքների, մոտեցումների մասին են՝ համադրումը և համաչափությունը, և բացատրելը, թե ինչու, որտեղ, ինչ ռիսկայնություն մենք ունենք, համաչափության ինչ խախտում ունենք։ Հուսով եմ՝ կարողացա ներկայացնել։
Կարգավիճակս այնպիսին է, որ պետք է մտածեմ երկու խնդրի մասին․ թե՛ մեր ներքաղաքական քննարկումների մասին, և թե՛ բանակցությունների շարունակման մասին։ Մենք որևէ մտադրություն չունենք բանակցությունները խարխլելու, փակուղի մտցնելու, դադարեցնելու: Խաղաղ կարգավորման այլընտրանք չկա, իսկ ինչու՞ չկա: 2018թ․ ես արտահայտվեցի, ասացի, որ խաղաղ կարգավորման այլընտրանքն աղետ է, ասացին՝ «աղետը ի՞նչն է», «փաստորեն մենք պարտվողական ե՞նք»: Ո՛չ, հենց նրա համար, որ մենք ժխտում ենք սպառնալիքը, հենց նրա համար, որ մենք պատրաստ ենք պաշտպանել մեր դիրքերը: Սա հակամարտություն է։ Սպառնալիքի լեզուն ժխտելը նշանակում է ընտրություն անել։ Սա մեր հասարակությունների՝ և՛ Հայաստանի, և՛ Արցախի համար, շատ էական խնդիր է՛՛։
Արման Աբովյանը նկատեց, որ այն ինչ մենք ընկալում ենք՝ որպես փոխզիջում, բանակցային գործընթացի բնականոն ընթացք, ցավոք, Ադրբեջանական կողմը չունի այդ ընկալումը կամ ձև է տալիս, որ չունի։ Այն, ինչ մեզ համար և ամբողջ աշխարհի համար ընկալվում է որպես բնականոն գործընթաց, իրենց կողմից ընկալումն մի քիչ այլ է։ ՛՛Շատ մեղմ եմ արտահայտվում, Դուք ինձնից լավ գիտեք։ Երկու հարց. բանակցություն կասեք թե խորհրդակցություն կասեք, այսօրվա շփումների ընթացքում դիտարկվո՞ւմ են օրինակ՝ Մադրիդյան սկզբունքների որոշակի տարրեր կամ տարբեր ժամանակների տարբեր առաջարկների տարրեր, որոնք վերաբերում են թե՛ անվտանգությանը, թե՛ ընթացիկ այդ բոլոր գործընթացներին:
Եվ երկրորդը շատ է խոսվում թե՛ փուլային, թե՛ փաթեթային տարբերակների մասին։ Հիմնվելով Արտաքին գործերի նախարարության հայտարարության վրա, որ առայժմ այդ հարցերը նույնիսկ քննարկման մեջ չեն, այնուամենայնիվ, կա՞ որոշակի հենք, որի վրա հենվում են տեղեկատվական հոսքերը, որոնք պնդում են այս կամ այն տարբերակը՝ փուլային թե փաթեթային։ Հստակ, պարզ հասկանանք՛՛,-ասաց պատգամավորը։
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի կողմից ձևավորված այդ տարբեր ձևակերպումներին, Մնացականյանը Բրատիսլավայի հայտարարությունը հիշեց: ՛՛Վերջերս նորից առիթներ են եղել իրենց արտահայտվելու համար։ Նման մոտեցումը որևէ կերպ չի նպաստում առաջընթացին և որևէ կերպ չի կարող իրականացվել, քանի որ խախտում է համապարփակ, համատեղ պարամետրերի մոտեցումը։ Դուք ասում եք՝ կոչելու բանակցություն, կոնսուլտացիա, ես հակված եմ ամենը կոչելու բանակցություն, որովհետև բանակցություն է այն առումով, որ կողմերը ներգրավված են այդ գործընթացի մեջ՝ աշխատելով այն բոլոր սկզբունքների շուրջ, որոնք արտահայտում են յուրաքանչյուրի դիրքորոշումը։ Ինչ վերաբերում է փուլային, փաթեթային մոտեցումներին, ես այսպես կարտահայտվեմ․ փուլային, փաթեթային տերմինաբանությունը պայմանավորված է մի շարք հանգամանքներով, այդ թվում՝ խաղաղ գործընթացի պատմությամբ։
Եթե որևէ մեկը ենթադրում է, որ կարող է լինել այնպիսի փուլային տարբերակ, որտեղ մենք խախտում ենք պարտավորությունների համաչափությունը, ապա դա չաշխատող տարբերակ է։ Ժամանակին կար մի գործընկեր, որը համաձայն էր փուլային տարբերակին, եթե առաջին փուլում լուծվում է կարգավիճակի հարցը, հետո՝ մնացածը։ Մեզ համար չափազանց էական է ձևավորել փաթեթային շրջանակ, որտեղ պարտավորությունները համադրելի են, համաչափ, շոշափելի և վերահսկելի։ Սա ամենաառաջնային խնդիրն է։ Ես նորից եմ կրկնում, եթե ենթադրվում է, որ պետք է լինի փուլային տարբերակ, որտեղ մի կողմը սկսում է իրականացնել իր պարտավորություններն ավելի մեծ չափով և չի ստանում համաչափ պատասխան քայլ, պարտավորություն մյուս կողմից, արդյունքում խախտում, խարխլում է իր անվտանգային դիրքերը և բոլոր մյուս դիրքերը բանակցությունների մեջ, ապա նման ձևով իրականացումն անհնար է՛՛,-նշեց նախարարը։
Արման Աբովյանի հարցին, թե՝ փաստորեն, մենք ֆիքսում ենք շատ կարևոր մի պահ, որ հայկական կողմի համար էական չէ՝ փաթեթային, փուլային, էական է այդ համաչափության և բալանսի պահպանումը, այդպե՞ս է, թե՞ ոչ, Մնացականյանը դրական պատասխան տվեց: