Ադրբեջանը կասետային արգելված զինամթերք է օգտագործում Լեռնային Ղարաբաղում. Human Rights Watch
Ադրբեջանը բազմիցս կիրառել է լայնորեն արգելված Կասետային զինամթերք Լեռնային Ղարաբաղի բնակելի շրջաններում, հայտնում է Human Rights Watch-ը: 2020 թվականի հոկտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած հետաքննության ընթացքում Human Rights Watch-ը փաստագրել է չորս միջադեպ, որոնցում Ադրբեջանը կիրառել է Կասետային զինամթերք:
2020թ. սեպտեմբերի 27-ին կտրուկ սրվեցին մարտական գործողությունները Ադրբեջանի եւ Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի դե ֆակտո իշխանությունների միջեւ: Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության Մինսկի խմբի անդամների միջնորդությամբ երկու հումանիտար զինադադար չի հաջողվել կանգնեցնել մարտական գործողությունները։ Բոլոր կողմերի իշխանությունների տվյալներով ՝ տասնյակ խաղաղ բնակիչներ են սպանվել կամ վիրավորվել Հայաստանում, Լեռնային Ղարաբաղում եւ Ադրբեջանում տեղի ունեցած հարձակումների հետեւանքով:
"Կասետային զինամթերքի շարունակական կիրառումը, հատկապես բնակեցված շրջաններում, վկայում է քաղաքացիական անձանց անվտանգության աղաղակող անտեսման մասին", – հայտարարել է "Հյուման Ռայթս Ուոթչ" կազմակերպության սպառազինությունների բաժնի տնօրեն Սթիվեն Գուսը եւ կասետային զինամթերքի կոալիցիայի նախագահը: "Կասետային զինամթերքը երբեք եւ ոչ մի պարագայում չպետք է օգտագործվի ոչ մեկի կողմից, առավել եւս քաղաքներում ՝ քաղաքացիական բնակչության համար կանխատեսելի եւ անընդունելի վնասի պատճառով ։ ”
Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտությունում Human Rights Watch-ը հետաքննում է այն հարցը, թե արդյոք հակամարտության բոլոր կողմերը պահպանում են միջազգային մարդասիրական իրավունքը, որը պահանջում է զինված ուժերից մշտապես տարբերակել կոմբատանտներին եւ քաղաքացիական անձանց, ինչպես նաեւ ռազմական օբյեկտների եւ քաղաքացիական օբյեկտների միջեւ: Որպես այդպիսին, անխնա հարձակումներն արգելված են, ներառյալ հարձակումները, որոնցում օգտագործվում են մարտավարության մեթոդներ կամ միջոցներ, որոնք չեն կարող ուղղված լինել կոնկրետ օրինական ռազմական նպատակին: Human Rights Watch-ը բազմիցս դիմել է Ադրբեջանի կառավարությանը ՝ խնդրելով իրեն հասանելի դարձնել տեղում հետաքննություն անցկացնելու համար, սակայն հասանելիությունը մինչ օրս չի տրամադրվել:
Human Rights Watch-ն ուսումնասիրել է շաբաթ օրը պայթած հրթիռների մնացորդները, բեկորները եւ մնացորդները, ինչպես նաեւ անսարք շաբաթօրյակները, որոնք չեն գործել Ստեփանակերտի մի քանի վայրերում ՝ Լեռնային Ղարաբաղի վարչական կենտրոնում, որն Ադրբեջանում կոչվում է Խանքենդի: Հյուման Ռայթս Վոթչը նաեւ ուսումնասիրել է Հադրութ քաղաքում արված լուսանկարները, որոնցում պատկերված են հրթիռները, բեկորները եւ պայթած շաբաթօրյակների մնացորդները, ինչպես նաեւ անսարք շաբաթօրյակ, որը չի պայթել: Human Rights Watch-ը նաեւ խոսել է վեց մարդկանց հետ, ովքեր ականատես են եղել այդ հարձակումներին: Ադրբեջանցի պաշտոնյաները հայկական կողմին մեղադրել են այս հակամարտության մեջ կասետային զինամթերքի կիրառման մեջ, սակայն Human Rights Watch-ը այդ պնդումների անկախ ստուգում չի անցկացրել:
Ստեփանակերտի բնակիչները Human Rights Watch-ին հայտնել են, որ կասետային զինամթերքի կիրառմամբ գնդակոծությունները սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան Կարմիր Խաչի Միջազգային Կոմիտեի գրասենյակից ոչ ավելի, քան 200 մետր հեռավորության վրա:
69-ամյա կինը, որը գտնվում էր շենքի չորրորդ հարկում գտնվող իր բնակարանում, որի կողքին Human Rights Watch-ը դիտել է m095 շաբաթօրյա հարձակումների տասնյակ Բնորոշ հարվածներ, ասել է, որ շենքը սկսել է ցնցվել առավոտյան ժամը 7:15-ին: "երեխաները սկսել են բղավել, եւ բոլորը խուճապի են մատնվել, երբ սկսել են ռումբերը ընկնել: Մենք բացեցինք պատուհանները եւ տեսանք, որ մեքենաները այրվում են ։ Մենք տեսանք, որ նրանք ունեն փոքրիկ վարդագույն կտորներ, որոնք ստիպում են նրանց այրել, այնպես որ մենք վազեցինք դեպի նկուղ:”
Նա ասել է, որ մի շարք շաբաթօրյակներ չեն պայթել, եւ որ հարեւանությամբ գտնվող մարդիկ իրենց ավազի մեջ լցրել են խաղահրապարակից, մինչեւ հաջորդ օրը փրկարարներ ժամանեն, որպեսզի ապահովեն եւ հեռացնեն դրանք: Նա ասել է, որ պայթյուններից կոտրած ապակին հարեւանությամբ Մի քանի մարդու է վիրավորել ։ Մեկ այլ բնակիչ Հյուման Ռայթս Վոթչին հայտնել է, որ տասնյակ մեքենաներ վնասվել են ։
Հոկտեմբեր 12, "Human Rights Watch" այցելել է այս վայրը, եւ ի լրումն բնորոշ հետեւանքների շաբաթ օրը "Human Rights Watch" հայտնաբերել է մի քանի վնասված եւ այրված տրանսպորտային միջոցների եւ բազմաթիվ կոտրված պատուհանները հարակից բնակարաններում եւ խանութում, որը գտնվում է Բակում: Սակայն սուբբոեպրիպասիի այդ շրջանին հասցված ճշգրիտ վնասը հայտնի չէ, քանի որ հաջորդ հարվածը մեկ այլ զինամթերքի կողմից հասցվել է մոտավորապես նույն վայրում:
Առնվազն եւս մեկ lar-160 Կասետային հրթիռ է արձակվել մոտավորապես նույն շրջանում ՝ մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա։ Human Rights Watch-ը դիտարկել է LAR-160 հրթիռի մնացորդները, m095 շաբաթաթերթի տասնյակ Բնորոշ հարվածները, վարդագույն կայունացման ժապավենների մնացորդները եւ շաբաթաթերթի բեկորները: Բազմաթիվ շենքեր, մասնավոր ձեռնարկություններն ու շուկաները տարբեր աստիճանի վնասվել են հարձակման հետեւանքով։
Human Rights Watch-ը զրուցել է ոչ կառավարական խմբի մեկ աշխատակցի հետ, ով երկրորդ շրջանում հարձակումից հետո խանութում հրդեհ է տեսել, երբ նա այցելել է այս վայրը, հոկտեմբերի 3-ին, ժամը 11:20-ին: Human Rights Watch-ը նաեւ ուսումնասիրել է այս ականատեսի կողմից արված լուսանկարը, որը, ըստ մետատվյալի լուսանկարի, հոկտեմբերի 3-ին, ժամը 11.20-ին:
“Re:public of Artsakh” "Telegram-ալիքում հոկտեմբերի 4-ին տեղադրված տեսանյութում երևում է Ստեփանակերտի Հակոբ Հակոբյան փողոցի կասետային զինամթերքի հերթական հրթիռակոծումը: Human Rights Watch-ը զրուցել է Հակոբ Հակոբյանի փողոցում ապրող երկու անձանց հետ և ականատես եղել հարձակման ։ 55-ամյա մի բնակչուհի պատմել է, որ հարձակման ժամանակ 4-րդ հարկի իր բնակարանում է եղել ։ Նա նշել է, որ որոշ պայթյուններ տեղի են ունեցել տանիքի վրա եւ պատռել են շենքի վերեւում գտնվող ջրի խողովակները, ինչի հետեւանքով ջուրը հոսել է վերին հարկերից: Արդյունքում շենքի ջուրն անջատվել է:
Փրկարարական ծառայությունները կարողացել են մի քանի օր անց մաքրել շենքի վերին մասը շաբաթ օրերից, եւ ջրի հասանելիությունը վերականգնվել է, բայց հարձակումից հետո շենքում էլեկտրականություն չի եղել: Էլեկտրացանցին ծանոթ մարդը Հյուման Ռայթս Վոթչին ասել է, որ իրենք աշխատում են այդ տարածքում էլեկտրաէներգիայի վերականգնման ուղղությամբ, սակայն առայժմ կարող են էլեկտրականությամբ ապահովել միայն նկուղները եւ ապաստարանները:
Human Rights Watch-ը նաեւ ուսումնասիրել է 35 լուսանկարներ եւ մեկ տեսանյութ, որոնք ուղղակիորեն կիսել են Human Rights Watch-ի հետ Hadrut քաղաքից LAR-160 հրթիռը եւ նրա պայթուցիկը, հարվածները եւ պայթեցված m095 շաբաթաթերթի մնացորդները, ինչպես նաեւ հրաժարվել են շաբաթ օրը առավոտյան, որոնք չեն պայթել տանը եւ նրա շուրջը: Ըստ ԶԼՄ-ների մետատվյալների ՝ դրանք արձանագրվել են հոկտեմբերի 3-ին ։ Human Rights Watch-ը ստուգել է Հադրութ քաղաքում արված տեսանյութի եւ լուսանկարների գտնվելու վայրը: Հոկտեմբերի 4-ին "Ազատ Եվրոպա/Ազատություն" ռադիոկայանի հայկական ծառայությունը YouTube-ում տեսանյութ է տեղադրել, որտեղ ցուցադրվել է նույն տունը եւ դրա մնացորդները:Կասետային զինամթերքն արգելվել է նրանց լայն տարածում գտած անխնա գործողության եւ քաղաքացիական բնակչության համար երկարատեւ վտանգի պատճառով: Կասետային զինամթերքը սովորաբար պայթում է օդում եւ տասնյակ, նույնիսկ հարյուրավոր փոքր ռումբեր են ուղարկում ֆուտբոլի դաշտի չափի հրապարակ: Կասետային submoepripases հաճախ չեն պայթել է նախնական ազդեցության, թողնելով բեկորները, որոնք հանդես են գալիս որպես ականների։
Կասետային զինամթերքի մասին 2008 թվականի կոնվենցիան համապարփակ կերպով արգելում է Կասետային զինամթերքը եւ պահանջում է դրանց վնասազերծում, ինչպես նաեւ զոհերին օգնություն ցույց տալ: Հայաստանն ու Ադրբեջանը պայմանագրի 110 մասնակից պետությունների շարքում չեն։ Երկուսն էլ հայտարարում են, որ չեն կարող միանալ պայմանագրին այնքան ժամանակ, քանի դեռ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ վեճը չի կարգավորվել ։ Երկու կողմերն էլ պետք է անհապաղ անհրաժեշտ քայլեր ձեռնարկեն կասետային զինամթերքի մասին կոնվենցիային միանալու համար, հայտարարել է Հյուման Ռայթս Վոթչը:
Անկախ կոնկրետ պայմանագրային պարտավորություններից, հակամարտության բոլոր կողմերը կապված են Ժնեւյան կոնվենցիաներով եւ սովորական միջազգային իրավունքով եւ պետք է պահպանեն միջազգային մարդասիրական իրավունքի հիմնարար սկզբունքները, որոնք զինված ուժերից պահանջում են միշտ տարբերություն դնել կոմբատանտների եւ քաղաքացիական անձանց, ինչպես նաեւ ռազմական օբյեկտների եւ քաղաքացիական օբյեկտների միջեւ: Արգելվում է նաեւ իրականացնել անհամաչափ հարձակումներ կամ հարձակումներ, որոնք չափազանց քաղաքացիական վնաս են հասցնում ակնկալվող կոնկրետ ռազմական առավելությանը:
"Ադրբեջանի կողմից կասետային զինամթերքի կրկնակի կիրառումը պետք է անհապաղ դադարեցվի, քանի որ դրանց հետագա կիրառումը ծառայում է քաղաքացիական բնակչության համար երկար տարիներ առաջ վտանգի ուժեղացմանը", - ասել է Գյուսը:
Լրացուցիչ տեղեկություններ Լեռնային Ղարաբաղում կասետային զինամթերքի հարձակումների մասինHuman Rights Watch-ը բացահայտել է իսրայելական LAR-160 սերիայի կասետային զինամթերքի մնացորդները եւ կրկնակի նշանակության m095 չվնասված շաբաթ օրը Ստեփանակերտում եւ Հադրութում: Յուրաքանչյուր հրթիռ կրում 104 submoepripas, եւ յուրաքանչյուր submoepripas հագեցած ինքնաոչնչացման մեխանիզմ. Ադրբեջանը "երկիր-երկիր" դասի այդ հրթիռներն ու արձակման կայանքները Իսրայելից ստացել է 2008-2009 թվականներին։ Հայտնի է, որ ոչ Հայաստանը, ոչ էլ Լեռնային Ղարաբաղի փաստացի իշխանությունները չունեն կասետային զինամթերքի պաշարներ, բայց նրանք ունեն բազմաբնույթ հրթիռային սարքավորումներ, որոնք կարող են այդ զենքը հասցնել ։
"Հյուման Ռայթս Ուոթչ" - ը յուրաքանչյուր վայրում հայտնաբերել է իսրայելական արտադրության m095 երկակի նշանակության զինամթերք: Երբ այս շաբաթ օրը պայթում է հարվածի ժամանակ, Այն արտադրում է նախնական ձեւավորված մետաղական բեկորներ եւ հալված մետաղի ռեակտիվ, որը նախատեսված է տրանսպորտային միջոցների եւ նյութական միջոցների ոչնչացման համար: Հյուման Ռայթս Վոթչը դիտել է մ095 շաբաթաթերթի հարյուրավոր Բնորոշ հարվածներ, ինչպես նաև Ստեփանակերտի երեք շրջաններում վարդագույն Նեյլոնե կայունացման ժապավենների մնացորդներ:
Հոկտեմբեր 13, Human Rights Watch այցելել է մի վայր, որտեղ վկան տեսել եւ լուսանկարել վառվող խանութ ժամը 11.20-ին, հոկտեմբերի 3-ին, եւ դիտեցին նույն այրված շենքը տեսանելի է լուսանկարում, եւ առնվազն երեք վարդագույն կայունացման ժապավեններ մի քանի մետր հեռավորության վրա շենքի, ինչպես նաեւ բազմաթիվ բնորոշ հարվածները համապատասխան M095 Sabbaths. Human Rights Watch-ը հայտնաբերել է lar-160 հրթիռի մնացորդները շենքից 10 մետր հեռավորության վրա եւ նկատել է հարվածները շենքի տանիքին, որոնք համապատասխանում էին կինետիկ վնասներին: Արբանյակային լուսանկարների համաձայն ՝ հարձակումը տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 27-ից հոկտեմբերի 8-ն ընկած ժամանակահատվածում ։ Հոկտեմբերի 8-ին լուսանկարներում երեւում է շենքի վնասվածքը, որը համաձայնվում է հրդեհի հետ ։
Հակոբ Հակոբյանի փողոցի վրա հարձակման ժամանակ առնվազն երեք առանձին հրթիռների բնորոշ ձայնային ազդանշանը, որոնք ցրում են շաբաթ օրը կուտակած օգտակարությունը, եւ դրանց հետագա դետոնացիաները կարելի է լսել հարձակման տեսագրության վրա, որը, ինչպես ենթադրում են, նկարահանվել է ավտոմեքենայի տեսագրանցիչի կողմից: Հոկտեմբերի 12-ին Human Rights Watch-ն այցելել է կայք, որտեղ նկարահանվել է տեսանյութ, և նույն փողոցում 100-ից ավելի անհատական բախումներ է ունեցել ։ Հյուման Ռայթս Վոթչը նաեւ դիտել է շաբաթօրյա հարվածների տասնյակ հարվածներ անմիջապես հարակից փողոցներում եւ 100 մետր շառավղով մի քանի հարակից փողոցներում գրասենյակային եւ բնակելի շենքերի տանիքներին: Human Rights Watch-ը հոկտեմբերի 13-ին կատարած առանձին այցի ընթացքում LAR-160 հրթիռի մնացորդներ է հայտնաբերել այն վայրից 100 մետր հեռավորության վրա, որտեղ նկարահանվել է հարձակման տեսագրությունը: Human Rights Watch-ը արձանագրել է էլեկտրահաղորդման գծերի, մանկական հարթակների, տրանսպորտային միջոցների, ձեռնարկությունների, բնակելի տների, գլխավոր փոստատան եւ "Ղարաբաղ Տելեկոմ" - ի շենքի վնասվածքները: