Հոգեբանական թեստավորում՝ անձն ի վիճակի՞ է դատավոր աշխատել, թե՞ ոչ. ԲԴԽ-ն հաստատեց նոր կարգը
Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաստատել է դատավորի թեկնածուների հավակնորդների հոգեբանական թեստավորման չափանիշները և անցկացման նոր կարգը, որոնց հիման վրա գնահատվելու են դատավորի թեկնածուների հավակնորդների հոգեբանական հատկանիշները։ Այս մասին NEWS.am–ը տեղեկացավ՝ ուսումնասիրելով Բարձրագույն դատական խորհրդի նորմատիվ որոշումը։
Ըստ նոր կարգի՝ հոգեբանական թեստավորման արդյունքում գնահատվելու են դատավորի թեկնածուի հավակնորդի ինքնատիրապետումը, բարեվարքությունը, վարվեցողությունը, հեղինակության չափավոր կիրառման ունակությունը, հաղորդակցման հմտությունները և այլ հատկանիշներ։
Նշված հատկանիշները գնահատվելու են միջազգային պրակտիկայում ընդունելի համարվող և կիրառվող հոգեբանական թեստերի միջոցով, որոնցով հնարավոր է ստուգել հավակնորդի՝ էմոցիոնալ ինտելեկտը, բարոյական դատողությունը, արժեքային համակարգը։ Թեստավորման համար անհրաժեշտ պայմանները պետք է ապահովի արդարադատության նախարարությունը։ Թեստավորման գործընթացին ներգրավված պետական մարմինները և պաշտոնատար անձինք պարտավոր են ձեռնարկել միջոցներ հոգեբանական թեստերի հարցերի գաղտնիություն ապահովելու նպատակով։
Թեստավորումն անց է կացվելու թեկնածուների հավակնորդների հարցազրույցից առաջ՝ հինգ օրվա ընթացքում։ Թեստավորման սենյակում կարող են գտնվել արդարադատության ոլորտում կառավարության քաղաքականությունը մշակող և իրականացնող նախարարի մեկ ներկայացուցիչ, փաստաբանների պալատի ներկայացուցիչ երկու փաստաբան և ՀԿ–ների ներկայացուցիչներ՝ դիտորդներ։
Թեստավորման սենյակում գտնվող անձանց արգելվում է լուսանկարել, ձայնագրել, տեսաձայնագրել կամ որևէ եղանակով հեռարձակել թեստավորման ողջ ընթացքը կամ դրա մասը։ Թեստավորման ամբողջ ընթացքը կարող է տեսաձայնագրել միայն Դատական դեպարտամենտը, որը միաժամանակ պետք է ապահովի թեստավորման ընթացքի ուղիղ հեռարձակումը թեստավորման սենյակից դուրս գտնվող տարածքում, որտեղ թեստավորման ընթացքին կարող է հետևել ցանկացած անձ՝ առանց տեսաձայնագրելու և առցանց հեռարձակելու հնարավորության։
Նախքան թեստավորումը սկսելը՝ լիազոր ներկայացուցիչը հավաստիանում է, որ թեստավորման սենյակում չկան հավակնորդների ուշադրությունը շեղող պատկերներ, գույներ, ձայներ, հոտեր կամ այլ հանգամանքներ, նախքան թեստավորման սկսվելը հավակնորդներին տրամադրվում է համակարգիչ, գրիչ և խմելու ջուր։ Հավակնորդների թեստավորումն իրականացվում է էլեկտրոնային համակարգի միջոցով։
Ծրագրի մեջ ներառված հոգեբանական թեստերի ընտրությունը կատարում է ԲԴԽ–ն։ Թեստավորման ընթացքում հավակնորդին չի թույլատրվում օգտվել ինետրնետային կայքերից։ Թեստավորման տևողությունը սահմանվում է 6 ժամ։ Թեստերի արդյունքները ենթակա չեն հրապարակման։ Հարցազրույցից հետո դրանք մեկ ամիս պահպանվում են Դատական դեպարտամենտում, այնուհետև ոչնչացվում։
Թեստի արդյունքներն ունեն խորհրդատվական նշանակություն, տրամադրվում են հավակնորդին և Բարձրագույն դատական խորհրդին:
Նշենք, որ դատական օրենսգրքի համաձայն՝ դատավորների թեկնածուների հավակնորդների ցուցակը կազմելու համար քվեարկությունն իրականացնելիս Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամները հաշվի են առնում որակավորման գրավոր քննության և հարցազրույցի արդյունքները, հոգեբանական թեստի արդյունքները և հավակնորդի վերաբերյալ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի տրամադրած՝ բարեվարքության վերաբերյալ խորհրդատվական եզրակացությունը:
NEWS.am–ը ԲԴԽ անդամ Գրիգոր Բեքմեզյանից հետաքրքրվեց, թե ովքե՞ր և ի՞նչ սկզբունքով են ընտրելու դատավորների թեկնածուների հավակնորդների համար նախատեսված հոգեբանական թեստերը։
Բեքմեզյանը նշեց, որ այս հարցում իրենք համագործակցում են Արդարադատության նախարարության հետ, որն էլ պետք է ձեռք բերի հոգեբանական թեստերի՝ միջազգայնորեն լիցենզավորված ծրագիր։
«Քանի որ այս մեթոդը դեռևս նոր է Հայաստանում, որոշ հարցեր դեռ հստակեցված չեն։ Երբ ձեռք բերվեն թեստերը, ԲԴԽ–ում կուսումնասիրենք դրանք և անհրաժեշտության դեպքում դրանք կհամապատասխանենք որոշման պահանջներին»,–ասաց նա։
Բեքմեզյանի խոսքով՝ թեստավորման նպատակն է պարզել՝ անձը ի վիճակի՞ է դատավոր աշխատել, թե՞ ոչ։
«Ամբողջ աշխարհում հոգաբանական թեստավորումն ընդունված մեթոդ է։ Նախկինում օրենքում պարտադիր պահանջ կար, որ դատավորների թեկնածուների հավակնորդների հարցազրույցների ժամանակ պետք է հավակնորդները հոգեբանական թեստավորում անցնեն, սակայն օրենքը՝ նախկին խմբագրությամբ, ընդամենը 10 րոպե ժամանակ էր տալիս և որևէ չափանիշ չկար, թե ինչպես պետք է իրականացվի այդ գործընթացը։ Նախկինում մենք Հոլանդիայից հայ մասնագետ էինք հրավիրում, ով մեզ հետ նստում էր և հետևում էր թեկնածուների հետ հարցուպատասխանին, այնուհետև ամեն թեկնածուի մասով առանձին վերլուծություն էր ներկայացնում։
Այդ ժամանակ մենք գործ ունեինք սուբյեկտիվ գործոնի հետ, քանի որ հավակնորդի հոգեբանական հատկանիշները գնահատվում էր մեկ անձի կողմից, իսկ օրենքում համապատասխան փոփոխության արդյունքում որոշվեց, որ թեստավորումը պետք լինի էլեկտրոնային եղանակով՝ ծրագրի միջոցով և թեստավորման համար հավակնորդներին ավելի շատ ժամանակ կտրվի»,–մանրամասնեց Բեքմեզյանը և ընդգծեց. «Քանի որ խոսքը հավակնորդների մասին է, մենք փորձում ենք շատ ուշադիր լինել այս հարցում, որպեսզի որևէ մեկի իրավունքը չխախտվի»
ԲԴԽ անդամը հույս հայտնեց, մինչև հաջորդ քննությունը թեստավորման համակարգը կներդրվի և դատավորի թեկնածուների հավակնորդների ընտրությունը կկատարվի հաշվի առնելով նաև հոգեբանական թեստավորման արդյունքները։