2021 թվականին ԵԱՏՄ երկրներ Հայաստանի արտահանման առաջանցիկ աճ է գրանցվել. Թավադյան
2021 թվականին գրանցել է ԵԱՏՄ երկրներ Հայաստանի արտահանման առաջանցիկ աճ։ Արտահանումն այդ երկրներ աճել է 12.9% - ով ՝ կազմելով 801 մլն դոլար կամ երկրի ընդհանուր արտահանման մոտ 30% - ը։ «ԵՏՄ-ում Հայաստանի ապրանքաշրջանառության դինամիկան 2021թ. – ին» թեմայով մամուլի ասուլիսի ժամանակ, ներկայացնելով Եվրասիական փորձագիտական ակումբի 7-րդ տարեկան տնտեսական հետազոտությունը, ասաց «Տնտեսական անորոշության մոդելավորման լաբորատորիայի» վարիչ Աշոտ Թավադյանը:
Նա նշել է, որ 2021 թվականին Հայաստանի արտահանումը Ռուսաստանի Դաշնություն աճել է 12.4% – ով, Բելառուս ՝ 13.4% – ով, Ղազախստան ՝ 51.0% – ով, իսկ Ղրղզստան ՝ 28.8% - ով: Եվրամիությանն արտահանումն աճել է 40.9 տոկոսով ՝ հիմնականում գունավոր մետաղների հանքանյութի գների աճի հաշվին: Արտահանումը Միջին Արևելք կրճատվել է 21.7% - ով ՝ հիմնականում ծխախոտի և ծխախոտային արտադրանքի արտահանման նվազման հաշվին։
Թավադյանը նշել է, որ 2021 թվականին գունավոր մետաղների հանքանյութի արտահանումն աճել է 13.4 տոկոսով, ինչի վրա ազդել է համաշխարհային շուկաներում դրանց գների զգալի աճը: Գունավոր մետաղների արտահանումը 2021 թվականին կազմել է ամբողջ արտահանման 30.7% - ը, ինչը 5% - ով գերազանցում է 2019 թվականի ցուցանիշը: "Հիմնական հոդվածներից այս տարի թանկարժեք եւ կիսաթանկարժեք քարերի արտահանումն է կրճատվել 19.9% - ով, ծխախոտը ՝ 14.9% - ով։ Ալկոհոլային և ոչ ալկոհոլային արտադրանքի արտահանումը աճել է 9.3% - ով, մրգերն ու ընկույզները` 20.6% - ով, բանջարեղենն ու արմատապտուղները` 44.4% - ով, ձկները և խեցգետինները` 18.0% - ով: 2019-2020թթ. կրճատվել է թեթեւ արդյունաբերության արտադրանքի արտահանումը, որի տեսակարար կշիռը 2018 թվականին կազմել է ամբողջ արտահանման 8.8 տոկոսը ՝ 211 մլն դոլար ցուցանիշով, իսկ 2020 թվականին այդ ցուցանիշն կազմել է ամբողջ արտահանման 5.2 տոկոսը ՝ 131 մլն դոլար արժեքով", - պարզաբանել է Թավադյանը։
Հատկանշական է, որ նկատել է նա, որ արդեն 2021 թվականին թեթեւ արտադրանքի արտահանման աճ է գրանցվել։ Տրիկոտաժի արտահանումը 2021 թվականին աճել է 22.8 տոկոսով (129-ից մինչեւ 159 մլն դոլար):), կազմելով ամբողջ արտահանման 5.9% - ը: "Վերածնված թեթև արդյունաբերությունը ներուժ ունի դառնալու Հայաստանի տնտեսական աճի ապահովման լոկոմոտիվներից մեկը։ Նախատեսվում է տեքստիլ և տրիկոտաժի արտադրանքի արտահանման վերականգնման աճ։ Թեթև արդյունաբերության աճի ամրապնդումն ու ապահովումը պետք է լինի Հայաստանի համար առաջնահերթություններից մեկը։ Սա կարեւոր է, քանի որ ապահովում է զգալի աճ զբաղվածության ոլորտում: Հաշվի առնելով Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունները ՝ պետք է ուշադրություն դարձնել հայրենական թեթև արդյունաբերության համար պաշտպանական մեխանիզմների կիրառմանը, մասնավորապես ՝ մաքսային և բուսասանիտարական պաշտպանական միջոցների վրա։ Հակառակ դեպքում դա վնաս կհասցնի ոչ միայն ԵԱՏՄ մեր տեքստիլ արդյունաբերության արտահանմանը, այլեւ գյուղատնտեսությանը", - նկատել է Թավադյանը։
Նրա խոսքով ՝ ներմուծման առումով գրեթե նույն դինամիկան է։ 2020թ. ներմուծումը կրճատվել է 17.7% - ով (5,538-ից մինչև 4,559 մլն դոլար)։ 2021 թվականին գրանցվել է 2.9% աճ (մինչև 4,706 մլրդ դոլար)։
Փորձագետն ընդգծեց, որ Հայաստանի առջև դրված է բացասական առևտրային հաշվեկշռի վիճակի էական բարելավման, ՀՆԱ-ի նկատմամբ արտահանման հարաբերակցության աճի ապահովման, արտահանման հետագա դիվերսիֆիկացման, պատրաստի արտադրանքի արտադրության խթանման խնդիր: Նրա խոսքով ՝ այդ խնդիրների լուծման համար զգալի ներուժ կա ԵՏՄ շրջանակներում, ինչը, իհարկե, կբարձրացնի Հայաստանի տնտեսության մրցունակությունը։
Թավադյանը նաեւ նշել է, որ 2021 թվականին աճել է դեպի Հայաստան տրանսֆերտների ծավալը։
Նրա խոսքով ՝ 2020-ի իրադարձություններից հետո պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնել միգրացիոն գործընթացներին։ "Ռուսաստանում հայկական սփյուռքը վերջին տարիներին զգալիորեն ավելացել է և, տարբեր գնահատականներով, կազմում է մոտ 2.5 մլն մարդ։ Դա համադրելի է Հայաստանի բնակչության հետ։ Բելառուսում և Ղազախստանում սփյուռքը կազմում է մոտ 30 հազար մարդ։ Հայաստանում գործազրկության մակարդակը ավելի քան 3 անգամ գերազանցում է ԵՏՄ այլ երկրների գործազրկության մակարդակը։ Դա, իհարկե, մեծացնում է Հայաստանի բնակիչների արտագաղթի ձգտումը դեպի տվյալ երկրներ",- պարզաբանեց փորձագետը։
Նրա խոսքով ՝ Հայաստանի համար աշխատանքային միգրացիան, այդ թվում ՝ "ուղեղների արտահոսքը", ընկալվում է որպես բացասական սոցիալական հետևանք՝ բարձր որակավորում ունեցող կադրերի և դրանց պատրաստման վրա ծախսված միջոցների կորուստ, անվերադարձ միգրացիայի դեպքում, սակայն կա նաև դրա դրական ասպեկտը՝ վերաարտահանման դեպքում միգրանտները ստանում են օտարերկրյա փորձ, սովորում են արդյունավետ ծրագրերով, բարձրացնում են որակավորումը, բարելավվում է աշխատանքային միգրանտների ընտանիքների նյութական վիճակը, նվազում է աշխատաշուկայում լարվածությունը: Այդ կապակցությամբ, նշել է նա, ԵԱՏՄ աշխատանքի միասնական շուկայի ձեւավորումը կհանգեցնի անդամ պետություններում աշխատանքային ներուժի ավելացմանը, աշխատավորների հնարավորությունների ընդլայնմանը եւ նրանց մրցունակության ավելացմանը:
Ըստ Թավադյանի ՝ ընդհանուր առմամբ ստեղծված իրավիճակը նպաստում է միգրացիայի գործընթացների ինտենսիվացմանը։ "ԵՏՄ-ն Հայաստանի համար զգալիորեն ավելացրել է իր միգրացիոն գրավչությունը վերջին շրջանում։ Դրան, մասնավորապես, հանգեցրել է աշխատանքի տեղավորման, որոշ կատեգորիաների քաղաքացիների համար քաղաքացիություն ստանալու ընթացակարգի պարզեցումը, ինչպես նաեւ բարձրագույն կրթություն ստանալու ընդլայնված հնարավորությունները, պարտադիր բժշկական ապահովագրության հասանելիությունը, սոցիալական եւ կենսաթոշակային իրավունքների ապահովման կարգավորված կարգը",- պարզաբանել է փորձագետը ՝ ընդգծելով, որ մարդկային կապիտալի կորուստը կարող է դանդաղեցնել Հայաստանի տնտեսական զարգացման գործընթացն արդեն միջնաժամկետ հեռանկարում:
Ընդ որում, նա նշել է, որ ԵՏՄ անդամակցության շնորհիվ Հայաստանի առջեւ բացվող հեռանկարները կարող են դրական ազդեցություն ունենալ տնտեսության աճի եւ միգրացիոն սալդոյի վրա: "Միության բոլոր երկրների ներուժի բարձրացման համար խիստ արդիական է մնում կոոպերացիայի եւ արդիականացման ճանապարհային քարտեզի մշակումը", - ընդգծել է Թավադյանը:
Նրա խոսքով, հաշվի առնելով տարածաշրջանի մարտահրավերները, ԵԱՏՄ երկրների անվտանգության առանցքային երաշխիքը Եվրասիական տնտեսական և ռազմաքաղաքական ինտեգրումն է: "Ակնհայտ է, որ ինտեգրացիոն գործընթացները և ռազմաքաղաքական համագործակցությունը սերտորեն փոխկապակցված են։ Առանց միության անդամների տնտեսության արդիականացման եւ հատկապես կոոպերացիայի հնարավոր չէ նաեւ տնտեսական զարգացում ապահովել ռազմարդյունաբերական համալիրի հաշվին", - եզրափակել է Թավադյանը: