Մենք Թուրքիայի համար մեկանգամյա օգտագործման ուժ էինք. սիրիացի վարձկանները խատմել են Արցախյան պատերազմի մասին
2020 թվականի աշնանը Թուրքիայի կողմից վերահսկվող սիրիացի վարձկանների խումբը բարձր աշխատավարձի խոստումներով հայտնվեց արցախաադրբեջանական սահմանին՝ տեղում հանդիպելով բռնության, նվաստացման և մահվան: Այս մասին գրել է հետաքննություններ իրականացնող The Grayzone կայքի լրագրող Լինդսի Սնելը, որը զրուցել է սիրիական խմբավորումների որոշ անդամների հետ, որոնց անունները, անվտանգության նկատառումներից ելնելով, փոխվել են:
Ինչպես նշել է լրագրողը՝ 2020 թ. հուլիսին Սիրիայի ազգային բանակի զինյալները տեղեկացել են Ադրբեջան տեղափոխվելու մասին: Այս երկրի մասին նրանց մեծ մասն անգամ չէր լսել: Զինյալներին հայտնել էին, որ նրանք ծառայելու էին որպես սահմանապահ, և առաջադրանքը լինելու էր հեշտ ու առանց մարտերի:
2020 թ. նախապես Լիբիա մեկնած վարձկաններն այնուհետև դարձել են Արցախի պատերազմի մասնակից: Նրանք բողոքել են, որ իրենց խաբել են գործուղվելու պատճառի մասին: Այսպես՝ ՛՛Սուլթան Մուրադ՛՛ խմբավորման զինյալներից մեկն ասել է. ՛՛Նրանք մեզ ասացին, որ աննշան մարտեր կլինեն, բայց հիմա մեր զոհված զինվորների մարմիններն ընկած են փողոցներում՛՛:
Սեպտեմբերի 27-ին, երբ Ադրբեջանը ու Թուրքիան պատերազմ են սկսել Արցախում, Իդլիբի ՛՛Համզա՛՛ խմբավորման զինյալ Ահմադ Խալեդը չի կարողացել կապ հաստատել Ադրբեջան մեկնած իր սիրիացի եղբոր, զարմիկների և համագյուղացիների հետ: Պատերազմը սկսվելուց անմիջապես հետո Խալեդը WhatsApp-ում մի շարք ձայնային հաղորդագրություններ է ստացել Ադրբեջանում գտնվող եղբոր կողմից:
Զինյալը հայտնել է, որ սկզբում վերցրել են իրենց հեռախոսները. ՛՛Սկզբում նրանք վերցրին մեր հեռախոսները: Եվ հիմա համացանցը, սովորաբար, չի աշխատում: Նրանք մեզ ուղղակիորեն նետեցին մարտի մեջ: Մեկնելուց առաջ նրանք ասել էին, որ մարտեր չեն լինելու, և մենք պարզապես պաշտպանելու ենք ադրբեջանական սահմանը, բայց արդեն մեր խմբից 5-ը մահացել են հրետակոծությունից: Մենք չգիտենք, թե որտեղ ենք: Մենք պետք է հեռանանք այս վայրից՛՛:
Միևնույն ՛՛Սուլթան Մուրադի՛՛ զինյալը, հիշելով հոկտեմբերի սկզբի առանձնահատուկ դաժան օրը, մասնավորապես ասել է. ՛՛Ես և իմ զարմիկներն այս ամբողջ պատերազմում պայքարել ենք Սիրիայում և նման բան դեռ չենք տեսել: Մենք կորած էինք:
Ընդհանրապես ծանոթ չէինք տեղանքին և միայն ընդհանուր պատկերացում ունեինք, թե ուր պետք է գնանք: Մեզանից շատերն ունեին միայն AK-47 (Կալաշնիկովի ինքնաձիգ - խմբ.): Մարտերից մեկի ընթացքում մեզանից 45-ը փոքր բլուրների վրա էին: Մի դիպուկահար սպանեց 8 մարդու «Սուլթան Մուրադից», 2 հոգու էլ՝ ՛՛Համզա՛՛ խմբավորումից: Դիպուկահարներն այնպիսիք են, ինչպիսին տեսնում ենք ֆիլմերում՛՛:
Սիրիացի զինյալների՝ ադրբեջանական սահմանին լինելու փաստը ապացուցվել է զինյալների հրապարակած տեսանյութերի միջոցով: Twitter-ի օգտատերերը կարողացել են արագորեն տեղորոշել նկարահանման վայրը: Լրատվամիջոցները սկսել են հոդվածներ հրապարակել սիրիական վարձկանների՝ պատերազմին մասնակցության մասին, իսկ Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի պաշտոնյաները նշել են, որ ունեն ապացույցներ այն մասին, որ Թուրքիան սիրիացի զինյալներին ուղարկում է Ադրբեջան:
Սնելը նշել է, որ հոկտեմբերի 11-ին ՛՛Համզայի՛՛ զինյալներից մեկը նկարահանել էր հայ զինվորների աճյունները և տեսանյութը տեղադրել Ֆեյսբուքում:
Դրանից մի քանի օր հետո՝ հոկտեմբերի 14-ին, France24-ի հետ հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հերքել է սիրիացի վարձկանների ներկայության փաստն Ադրբեջանում՝ ասելով. ՛՛Ասում են, որ մենք սիրիացի մարտիկներ ենք ուղարկել Ղարաբաղ՛՛: Ալիևը նշել է նաև, որ սիրիացիները աշխատանք ունեն իրենց սեփական երկրում. ՛՛Նրանք այստեղ չեն եկել՛՛:
՛՛Սուլթան Մուրադի՛՛ զինյալը նաև նշել է, որ թուրք զինվորականներից ոչ մեկին չի տեսել դեպի Ադրբեջան ինքնաթիռով մեկնելուց հետո, իսկ տեղի ադրբեջանցի զինվորները կանգնած են եղել իրենցից 200 մետր հետ՝ թիկունքում:
Իր հերթին ՛՛Սուլթան Սուլեյմանի՛՛ զինյալներից մեկը, որն Ադրբեջանում է եղել գրեթե երկու ամիս, ասել է, որ ադրբեջանցի զինվորները դաժանորեն բռնության են ենթարկել սիրիացի վարձկաններին: Նա նշել է. ՛՛Անկեղծ ասած, մենք ավելի շատ վախենում էինք ադրբեջանցիներից, քան հայերից: Նրանք ծեծում էին ցանկացածին, ով վախենում էր մարտի գնալ: Նրանք մեզ հետ շների պես էին վերաբերվում՛՛:
Ի դեպ՝ սիրիացի զինյալների կողքին կռվել են նաև թուրքմեն ահաբեկիչներ: Մահմուդ Ազազին նշել է. ՛՛Ադրբեջանում այնքան հստակ երևաց, թե ինչպես է Թուրքիան այլ կերպ գնահատում թուրքմեններին, քան մեզ... Արաբները գտնվում էին ամենավտանգավոր պայմաններում: Թուրքմեն մարտիկները մեր թարգմանիչներն էին, կա՛մ նրանք աշխատում էին խոհանոցում, կա՛մ հետևում էին, որ մենք չհեռանանք ճամբարներից: Չեմ կարծում, որ Ադրբեջանում զոհվել է գոնե մեկ թուրքմեն զինյալ՛՛:
Ինչպես վստահեցրել է զինյալներից մեկը՝ Ադրբեջան մեկնելու համար սիրիական խմբավորումներում ներգրավված տղամարդկանցից մի քանիսը նախկինում երբեք իրականում չի կռվել: Նրանք եղել են Սիրիայի ճամբարներում ապրող հուսահատ տղամարդիկ:
Ազազիի խոսքով՝ երկու շաբաթ ծանր կորուստներ կրելուց հետո գրոհայինները հրաժարվել են շարունակել մարտերը: Նրանցից 300-ը, ի վերջո, վերադարձել է Սիրիա, իսկ նրանից 10-ը (ղեկավարության կարծիքով՝ այս ամենի համար պատասխանատու մարդիկ) ձերբակալվել են:
Սակայն դաժան պայմաններն ու մեծ կորուստները չեն խանգարել վարձկաններին կրկնել Սիրիայում և Լիբիայում իրենց ունեցած վատ վարքը: Մահմուդ Ազազին ասել է, որ նրանք թալանում էին, ինչ կարող էին: ՛՛Սիրիացիների մի մասը սկսեց կովեր ու ոչխարներ գողանալ և վաճառել դրանք ադրբեջանական միջնորդներին, բայց դա շատ մտահոգիչ էր ադրբեջանցի զինվորների համար, և նրանք նյարդայնացնում էին, մտածելով, թե էլ ինչ կարող են անել սիրիացիները: Այդպիսով, նրանք որոշում կայացրին, որ ոչ մի սիրիացի երբեք չպետք է լքի ճամբարը, եթե նա մարտերին չէր մասնակցելու՛՛:
Լրագրողը նշում է, որ Ադրբեջանում տեղակայված զինյալներին խոստացված վճարը կազմել է ամսական 2000 դոլար: Նույն գումարը խոստացել էին Լիբիայի վարձկաններին, չնայած նրանցից ոչ ոք երբեք չի ստացել ամսական 400 դոլարից ավելին:
Նոյեմբերի վերջին վարձկանները վերադարձել են Սիրիա: Ազազին նշել է. ՛՛Հրամանատարները Սիրիա վերադառնալիս մեզ ասացին, որ եթե լռենք, արագ կստանանք մեր հասանելիքը, և մենք իմացանք, որ հրամանատարներն ու թուրքմեն մարտիկների մեծ մասն արդեն աշխատավարձ են ստացել՛՛:
՛՛Սուլթան Մուրադի՛՛ զինյալի քույրը հունվարին ասել է, որ ինքը դեռ պետք է ստանա փոխհատուցում, որը խոստացել էին Արցախում սպանված եղբոր մահվան համար: ՛՛Ո՞վ գիտի, թե ուր են մեզ հաջորդ անգամ ուղարկելու: Եմե՞ն: Քաթա՞ր: Մենք Թուրքիայի համար մեկանգամյա օգտագործման ուժի նման ենք՝ իրենց նպատակներին հասնելու համար: Մենք մարտական փորձ ունենք: Բոլորը թքած ունեն մեր մահվան վրա՛՛,- ասել է Ազազին:
Նա նաև նշել է. ՛՛Սիրիայի ազգային բանակում բոլորը, նույնիսկ՝ Թուրքիային ամենահավատարիմ մարդիկ, գիտեն, որ Թուրքիան չի փորձում օգնել սիրիացիներին: Նրանք չեն սատարում մեր (Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի դեմ սկսված -խմբ.) հեղափոխությանը:
Քանի որ հեղափոխությունն այլևս գոյություն չունի: Թուրքիան ոչնչացրեց դա, և մենք այժմ ծառայում ենք Թուրքիայի շահերին: Երդվում եմ Աստծով, մեր մեծամասնությունը կցանկանար վերադառնալ այն օրերին, թե ինչպես էինք ապրում մինչև 2011 թվականը, մինչև պատերազմը: Քանի որ Թուրքիայի վտանգը մեզ վրա զգալով ապրելն ավելի վատ է, քան ապրելն Ասադի օրոք՛՛: